Sıhhi tesisat sistemlerinde montaj işleri bittikten sonra, test aşamasında veya bir süre sonra sıhhi tesisat arızaları meydana gelebilir. Arızaların çeşitli nedenleri vardır. Bu doğrultuda arıza tespiti, arızaların onarımı ve vitrifiyelerin değiştirilmesi detaylı bir şekilde incelenecektir.
Sıhhi Tesisat Arıza Tespiti
Sıhhi tesisat arızalarının bulunup, nedeninin belirlenmesi ve tamir etme yöntemlerinin saptanması işlemlerine arıza tespiti denir.
Açma-Kapama ve Kontrol Elemanlarında Oluşabilecek Arızalar
Açma-kapama ve kontrol elemanlarında montaj hataları imalat hataları, darbe, uzama, gerilme, uzun süre kullanım ve yanlış kullanımlar nedeniyle sıhhi tesisat arızaları meydana gelmektedir.
Malzemenin dayanıklı veya pahalı olması arıza yapmayacağı anlamına gelmez. Eğer vitrifiye, armatür ve aksesuarların montajını yapan kişinin işçilik bilgi ve becerisi yetersiz ise yapılan işte arıza çıkması kaçınılmazdır.
Aşağıdaki tabloda açma-kapama ve kontrol elemanlarında olabilecek arızalar ve tespiti belirtilmiştir.
| Sıhhi Tesisat Arızaları | Arızanın Tespiti |
| Açma-kapama-kontrol elemanı gürültü yapıyor | – Takırtı geliyorsa malzemenin salmastra grubunu veya diski iteleyen mili bozuktur. – Hışırtı, ıslık veya tıslama sesi geliyorsa; tesisatta fazla ve dengesiz basınç veya hava vardır. |
| Musluk, batarya veya vananın dış yüzeylerinin rengi soluyor. | – Dış yüzeyler kimyasal temizleyicilerle silinmiştir. – Montaj esnasında dış yüzeyde oluşan çizik veya darbe krom kaplamayı zedelemiştir. – Malzemenin kaplamasında üretim hatası vardır. |
| Akışkan tam kesilmiyor, sızıntı oluşuyor. | – Salmastra contası eskimiştir ve yarılmıştır. – Contanın baskı yaptığı zemin yüzeyi aşınmıştır, tortu oluşmuş, kireçlenmiş veya çapak vardır. – Diskli ise disk yüzeyi kireçlenmiş, disk şişmiş, karıncalanmış olabilir. Disk kanalında kireçlenme, çapak, tortu oluşmuş olabilir. – Küresel ise küre dışındaki conta özelliğini yitirmiştir. |
| Açma-kapama-kontrol elemanı akışkanı hiç kesmiyor veya açmıyor. | – Musluk volanı yalama olmuştur. – Disk, küre veya salmastra milinin vida özelliği bitmiştir. – Mil yerinden çıkmıştır. – Diskli ise disk kanala sıkışmıştır. |
| Volan hiç dönmüyor veya boşa dönüyor. | – Mil kireç veya pas tutmuştur. – Mil kırılmıştır. – Mil somunu yalama olmuştur veya yerinden çıkmıştır. – Volan vidası gevşemiştir. – Volanın mile geçen dişleri sıyrılmıştır. |
| Mil somunun dibinden sızıntı oluyor. | – Salmastra ipi veya o-ring eskimiştir. – Somun gevşemiştir. |
| Ankastre batarya ile ara musluğu arasında su sızıntısı var. | – Esnek hortum katlanmıştır. – Esnek hortum delinmiştir. – Esnek hortum contaları eskimiştir. |
| Otomatik rezervuar (Bas) yeterli su akıtmıyor. | – Su basıncı yetersizdir. – Conta kurumuştur. – Ayar vidası üst konumdadır. |
| Bas kapatmıyor. | – Bas üzerindeki delik tıkalıdır. – Bas içerisindeki filtre tıkanmıştır. – Conta ve oturma yüzeyi bozulmuştur. |
| Basın kumanda kolu basarken zorlanıyor. | – Conta baskısı çok sıkılmıştır. – Su basıncı fazladır. |
| Bas gövdesinden su akıtıyor. | – Temizleme borusu kıvrımı fazladır. – Temizleme borusu klozet içine fazla girmiştir. – Temizleme borusu tıkalı olabilir. |
Bazı bataryalar, estetik olarak güzel olmalarına karşın, tamir anında sorun çıkartabilir (duvara gömülü modeller). Bunun için mümkünse duvarın dışına monte edilen modeller seçilmelidir. Aksi takdirde duvar ve fayanslarınız kırılabilir
Musluk ve Musluk Parçaları
Açma-kapama-kontrol elemanlarının üretimini yapan firmalar olası arızaları düşünerek yedek parçalar üretmişlerdir. Bu gereçler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
| Musluklar | Vanalar | Bataryalar | Otomatik Rezervuar |
 PerlatörUç Süzgesi Borulu Musluk Çıkış Borusu Rakorlu ve küresel musluklar için somun ve hortum bağlama ucu O-ring ve salmastra tipi Salmastra baskısı veya somunu Rozet Conta |  Küresel vana kolu ve somunuKüresel vana klapesi | Volan kapağı Salmastra grubu Batarya nipeli Perlatör ve parçaları Conta ve O-ring Ankastre bataryalar için sifon kumanda kolu Ankastre bataryalar için kumanda çubuğu Ankastre bataryalar için sıcak ve soğuk su bağlantı borusu Banyo bataryaları için duş borusu Eksantrik nipel Rozet Duvar tipi bataryalar için bağlantı rekoru | Klape Kumanda kolu Akışkan kesme grubu komple veya tek olarak tüm parçaları Temizleme borusu Basınç ayar vidası ve somunu |
Sifonlarda Olabilecek Arızalar
Her vitrifiye atık su giderinin altına bir sifon montajı yapılır. Kötü kokuların ve gazların yapı içine sızıntısını önler. Sifon koku önleme görevini içindeki su perdesiyle yapar. Sifonlar, tamiri gerektiğinde parçalar halinde ayrılabilir. Sifonların girişinde saç, sabun ve atıkları geçişini engelleyecek şekilde süzgeçli bir bölüm bulunur.
Sifon Bağlantısı
Banyoda vitrifiyenin giderine(Sıhhi tesisat gereci) bağlanan tahliye boruları, çoğunlukla duvarların döşemeye yakın yerlerinde ve döşemede sıva altında yer alır.
| Sıhhi Tesisat Arızaları | Arızanın Tespiti |
| Su akışı hiç olmuyor. | – Sifon tıkanmıştır. – Sifon hortumu katlanmıştır. – Sifon hortumunun bağlandığı atık su borusu tıkanmıştır. |
| Geri tepme yapıyor. | – Atık su kolonunun son bulduğu dirsekten sonrası tıkanmıştır. – Atık su kolonu tıkanmıştır. – Sifondan sonraki atık su borusunun eğimi yetersizdir. – Atık su borularının çapları uygun seçilmemiştir. |
| İçinde su kalmıyor. | – Sifon dibinde çatlak vardır. – Sifon uzun süre kullanılmamıştır. – Sifonun su haznesi pislik, tortu, kum vb nesnelerle dolmuştur. Kılcal çekme olabilir. – Sifonun bağlı bulunduğu kolona gereğinden fazla akar bağlanmıştır. – Havalandırma borusu görevini yapmıyor ve sifon suyunda emme olabilir. |
| Suyu çekerken ses yapıyor. | – Sifon borusundan akan su sifona giriş suyundan fazladır. – Uygun sifon kullanılmamıştır. |
| Koku yapıyor. | – İçinde su azalmış veya kalmamıştır. – Uzun süre kullanılmamıştır. – Sifon hortumu eskimiştir. – Sifona yeterli miktarda su dökülmüyor. – Geri tepme veya emme vardır. |
| Sızıntı yapıyor. | – Sifon hortumu çatlamıştır. – Sifonun vitrifiyeye bağlantısı gevşemiştir. – Sifon contaları eskimiş veya yarılmıştır. – Sifon gövdesi çatlamıştır. |
| Göze hoş görünmüyor. | – Dış yüzeyi kirlenmiştir. – Montajı uygun yapılmamıştır. |
Atık Su Tesisatında Olabilecek Arızalar
Yapılarda kullanma yerlerinde oluşan pis ve kirli suları, yağmur sularını ortamdan uzaklaştırarak şehir kanalizasyonlarına ya da fosseptik adını verdiğimiz çürütme çukurlarına ileten tesisatlara atık su tesisatları denir. Yalnız yağmur suları fosseptik çukurlarına bağlanmaz. Atık su tesisatları hatalı montaj, yanlış veya uzun süreli kullanım, darbe, gerilme sonucu arıza yaparlar.
Atık su tesisatlarında oluşabilecek arızalar ve tespitleri için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.
| Sıhhi Tesisat Arızaları | Arızanın Tespiti |
| Koku geliyor. | – Sifonlar görevini yapmıyordur. – Kolonlarda, kat borularında veya bağlantı ağızlarında sızıntı vardır. |
| Böcek, kurt, solucan, fare vb hayvanlar geliyor. | – Sifonda su yoktur. – Şehir kanalizasyonuna bağlantı uygun değildir. – Dış atık su borusunda büyük bir delik vardır. – Atık su borularına conta konulmamıştır. – Tesisat uzun süre kullanılmamıştır. |
| Kolon veya kat borusunda sızıntı var. | – Boruların muflu birleştirme kısımlarına conta konmamıştır. – Muflu ağız yerinden çıkmıştır. – Boru yüzeyinde yırtılma vardır. – Çatıdaki havalık kenarlarından boruya yağmur suyu alabilir. – Sızıntı az veya ara sıra ise terleme vardır. |
| Ses yapıyor. | – Boru çapı uygun seçilmemiştir. – Boru içerisinde akışı kısmen engelleyen bir nesne vardır. – Boru iç çapında daralmalar veya genişlemeler vardır. – Atık su kolon borusu bina iç duvarlarından geçiyordur. |
| Su akışı sağlanmıyor. | – Boru tıkanmıştır. – Boru ezilmiştir. – Sifon görevini yapmıyordur. |
Temiz Su Tesisatında Olabilecek Arızalar
Şehir su şebekesinden gelen temiz suyu, su sayacından kullanım yerlerine kadar ileten boru ağına bina temiz su tesisatı denir. Temiz su tesisatı tekniğine uygun yapılmazsa, bitirildikten hemen sonra veya zamanla arızalar meydana gelmektedir.
Bu arızaların nedenlerinden bazıları yanlış montaj, yanlış kullanım, darbe, gerilme, hatalı malzeme kullanımı ve malzeme ömrünün dolmasıdır.
Soğuk Su Tesisatlarında Olabilecek Arızalar
| Sıhhi Tesisat Arızaları | Arızanın Tespiti |
| Boruların görünüşü bozuk ve paslanma var. | – Oksitlenme var. – Boru dış kaplaması olan galvaniz özelliğini kaybetmiş. – Borunun ömrü bitmiş. – Boru çevresinde asit içeren maddeler vardır. |
| Su sızıntısı var. | – Boruda delinme var. – Boru ek parçaları (fittings) dişlerinden kaçırma var. – Dişli birleştirmeler hatalı. – Hatalı ek parçası kullanılmıştır. – Teflon veya kendir sarımı hatalıdır. – Bezir yağı veya sülyen boya kullanılmamıştır. |
| Bataryadan su akmıyor yada az akıyor. | – Boruda tıkanma vardır. – Fittingslerde tıkanma vardır. – Boru iç çeperi aşırı kireçlenmiştir. – Su sayacından önceki filtre tıkanmıştır. – Batarya arızası vardır. – Bina girişindeki vana kapalıdır. |
| Ses yapıyor. | – Borular duvar içinde uygun aralıkta ve iyi sabitlenmemiştir. – Boru çapları uygun seçilmemiştir. – Aşırı ve dengesiz basınç vardır. – Açma –kapama-kontrol elemanları arızalıdır. |
| Duvarlarda terleme var. | – Sıva altındaki boruların izolasyonu yapılmamıştır. Borular sıcak ortamdan geçirilmiştir. |
Sıcak Su Tesisatlarında Olabilecek Arızalar
| Sıhhi Tesisat Arızaları | Arızanın Tespiti |
| Boruların görünüşünde bozukluk ve paslanma var. | – Oksitlenme var. – Boru dış kaplaması olan galvaniz özelliğini kaybetmiştir. – Borunun ömrü bitmiştir. – Boru çevresinde asit içeren maddeler vardır. |
| Su sızıntısı var. | – Boruda delinme vardır. – Boru ek parçaları (fittings) dişlerinden kaçırma vardır. – Dişli birleştirmeler hatalıdır. – Hatalı ek parçası kullanılmıştır. – Teflon veya kendir sarımı hatalıdır. – Bezir yağı veya sülyen boya kullanılmamıştır. |
| Bataryadan su akmıyor yada az akıyor. | – Boruda tıkanma vardır. – Fittingslerde tıkanma vardır. – Boru iç çeperi aşırı kireçlenmiştir. – Su sayacından önceki filtre tıkanmıştır. – Batarya arızası vardır. – Bina girişindeki vana kapalı veya kısık. |
| Ses yapıyor. | – Borular duvar içinde uygun aralıkta ve iyi sabitlenmemiştir. – Boru çapları uygun seçilmemiştir. – Aşırı ve dengesiz basınç vardır. – Açma –kapama-kontrol elemanları arızalıdır. |
| Duvarlarda terleme var. | – Sıva altındaki boruların izolasyonu yapılmamıştır. Borular soğuk ortamdan geçirilmiştir. |
| Sıcak su akmıyor. | – Sıcak su ısıtıcınız bozuk veya vanası kapalıdır. – Sıcak su boruları tıkalıdır. – Isıtıcı cihazın girişinde filtre tıkalıdır. |
| Sıcak su borularının geçtiği yerlerin duvar yüzeylerinde ince çatlamalar var. | – Isınan su borusu boyca uzamıştır. – Soğuyan boru boyca kısalmıştır. |
Sıhhi Tesisat Arızalarının Onarımı
Arızası tespit edilen sıhhi tesisatta sorunun giderilmesi için yapılan çalışmalara arızanın onarımı denir. Arıza giderme sıhhi tesisatçının en çok karşılaştığı iştir. Arıza gidermeyi bilmeyen kişi tamirat yaparsa daha büyük arızalara sebebiyet verebilir. Bu nedenle işi bilenin yapması doğru olur. Tesisatın muhtelif yerlerinde meydana gelebilecek arızaları aşağıda anlatıldığı şekilde onarıp işler hale getirebiliriz.
Açma-Kapama-Kontrol Elemanlarında Olabilecek Arızaların Onarılması
Açma-kapama-kontrol elemanları sürekli kullanım için bir kere montaj edilir. Ömürleri, kalitesine ve kullanım sürelerine bağlıdır. Açma-kapama-kontrol elemanlarının sık kullanılması nedeniyle arızalar genellikle bu eleman grubunda meydana gelir.
Mekanik Parça Değişimi
Açma kapama-kontrol elemanları birden fazla parçanın eklenmesiyle imal edilmiştir. Her parça ayrı üretilmiş ve montajı yapılarak birleştirilmiştir.
Açma kapama-kontrol elemanlarını imal eden firmalar montajı yapılmış veya yapılmamış olan parçaları piyasada satışa sunmaktadır. Bunun bize faydası armatürde sadece arıza yapan parçayı değiştirerek, az bir masrafla arızayı giderilebilme imkanı sağlamasıdır. Piyasada satılan açma kapama elemanlarının yedek parçaları mevcuttur. Ancak markasız, duyulmamış ürünlerin yedek parçalarını bulamayabiliriz. Alacağımız ürünün yedek parçasının bulunup bulunmadığını mutlaka araştırmalıyız.
Conta Değişimi
Muslukların contaları zamanla yassılaşır, sertleşip esnekliklerini ve dirençlerini kaybeder.. Bu nedenle su damlatırlar ve su kaybına neden olurlar. Bu durumda musluğu onarmak için bir kurbağacık, orta boy bir tornavida ve yeni bir conta gerekir. Musluğun suyunu kestikten sonra, volanın üstündeki plastik tapa tornavida ile çıkartılır. Tornavida ile volanı tutan vida çıkartılır. Serbest kalan volan yukarıya doğru çekilerek yerinden sökülür.
Bazen mil volana kireçten dolayı yapışabilir. Plastik tornavidanın sapıyla krom yüzeyi zedelemeden volana yandan hafif vurduktan sonra yukarıya doğru çekilir. Volan söküldükten sonra salmastra grubu görünür ve sökülür.
Contanın üstündeki küçük somun sökülür, yerine yeni conta konur ve somun yerine sıkılır. Salmastra grubuda musluk gövdesine sıkılır. Volan takılır ve volan vidası sıkıştırılır. Vida tapası yuvasına yerleştirilerek tamirat tamamlanır.
İmalat Hatası
Piyasada satılan sıhhi tesisat malzemeleri imal edilirken üretim hataları oluşabilir. Bu üretim hataları malzemenin doğru çalışmamasına, ileride arıza yapmasına neden olur. Bu tür arızaların farkına varıldığında, garanti kapsamında hemen değiştirilir. Satın aldığımız malzemeleri iyice kontrol etmeliyiz.
Ekonomik Ömür
Sıhhi tesisatçılıkta kullanılan malzemeler zaman içerisinde özelliklerini yitirerek arıza yaparlar ve kullanılmaz hale gelirler. Bu durum ekonomik ömür olarak ifade edilir. Ekonomik ömür, malzemenin kalitesi, montaj ve kullanım biçimine bağlıdır.
Sifonlarda Arızaların Onarılması
Sifonlar yapısı gereği su haznesine sahiptir. Su haznesinde toplanan su giderden gelen kokuların ortama yayılmasını engeller. Fakat atık su içerisindeki asılı katı maddeler sifon hazne ve boru kısmına yapışarak arızalara neden olur.
Sifonun Temizlenmesi
Sifonlar zamanla yemek artıkları, yağ, kıl, toz vb nesnelerle tıkanır veya kirlenir. Sifonun kullanılma sıklığına bağlı olarak sifonun temizlenmesi gerekir. Sifonun sökülerek veya sökülmeden temizlenmesi mümkündür.
Sökmeden yağ ve kireç çözücü kimyasal maddeler kullanılarak temizlenir. Açılmayan tıkanıklıklarda bir hortumla tazyikli su vererek sifonu temizlemek veya tıkanıklığı gidermek mümkündür.
Sökerek yapılan temizleme, sökmeden tıkanıklığın giderilemediği durumlarda yapılır. Sifonun çeşidine göre ek yerleri sökülerek temizlenir. Gerektiğinde sifonun tamamı, montaj vidası sökülerek çıkartılır ve temizlenerek yerine takılır.
Bağlantıların Kontrolü
Sifonun arıza yaptığı yerlerden biri de bağlantı yerleridir. Bağlantı yerlerindeki contalar, vida ve rakorlar, en fazla arıza veren ve su sızdıran yerlerdir. Vitrifiye malzemelerin alt kısımlarında ve bina döşemelerinde su sızıntısı var ise sifon bağlantı yerlerini kontrol etmekte fayda vardır.
Çatlak Kontrolü
Plastik sifonlar sıcak su dökülmesi, darbe, donma vb nedenlerle çatlayabilir. Sifonun bulunduğu ortamda su sızıntısı var ise kuru bir bezle silerek sifon gövdesinde çatlak olup olmadığını el veya gözle kontrol ederiz. Eğer sifon gövdesinde çatlak var ise sifonu değiştiririz.
Kaynak: Megep, Mesleki ve Teknik Eğitim Programlar ve Öğretim Materyalleri, megep.meb.gov.tr