Temiz olmayan suların insan sağlığı için tehlike oluşturduğu bir gerçektir. Tifo, para tifo, kolera, basilli ve amipli dizanteri, mide ve bağırsak iltihabı, karaciğer iltihabı gibi birçok hastalıklar mikroplu içme sularından ileri gelmektedir.
Kirli sularda yüzmek ve yıkanmak göz, kulak, burun, boğaz ve ciltte çeşitli hastalıklara neden olmaktadır. Ayak parmakları arasında büyüyen mantar hastalığının yüzme havuzlarından meydana gelebileceği ispatlanmıştır.
Suyun şirpençe, şerit gibi hastalıkları taşıdığından da şüphe edilmektedir. Az da olsa suda floride bulunması çocukların diş minelerini zedeler ve lekeler meydana getirir. İnsan sağlığının korunmasında temiz su ne kadar önemli ise kirli suyun da sağlık için o derece tehlikeli olduğu konusunda kuşku yoktur.
İyi Bir İçme Suyunda Aranacak Özellikler
– Kokusuz, renksiz, berrak ve içimi serinletici olmalıdır.
– İçimi hoş, tercihen 7 °C sıcaklıkta olmalıdır.
– Sertliği 7-14 Fransız sertlik derecesinde olmalıdır.
– Toksin ve zararlı maddeler ihtiva etmemelidir.
– Hastalık yapıcı (Patojen) mikroorganizmalar barındırmamalıdır.
– Bol miktarda ve fiyatı ekonomik olmalıdır.
İnsan Sağlığı ve Şehir Sularının Temizlenmesi
Yerleşim yerlerinde her zaman istenen kalitede ve yeterli miktarda su bulunmaz. Bu sebeple suyun içinde bulunan zararlı maddeleri ayrıştırmak gerekir. Suyu standartların ve yönetmeliklerin istediği şartlara getirmek için çeşitli temizleme yöntemleri kullanılır.
Küçük yerleşim yerlerindeki içme suları kaynak sularından alındığı için bunların temizlenmesi bazı küçük önlemlerle hâlledilir. Büyük şehirlerin içme sularının temizlenmesi zor ve uğraştırıcıdır. Bu şehirlerde küçük kaynaklar yeterli gelmediğinden büyük göl ve nehirlerden faydalanılmaktadır.
Bu sular içerisinde sağlığa zararlı maddeler olabileceğinden temizlenmelidirler. Temizleme işlemi suyun içinde bulunan maddelerin yapısına ve özelliklerine göre değişir. Yaygın olarak kullanılan temizleme yöntemleri vardır.
Sudan Asidin ve Gazın Giderilmesi
Yeraltı sularında bazen kükürtlü hidrojen ve kükürt dioksit gibi gazlara rastlanır. Suda bulunan karbondioksit lezzet verirken oksijenle birlikte suyun sertliğinin artmasına neden olur.
Özel hazırlanmış ızgaralar üzerine ince bir tabaka hâlinde akıtılan veya fıskiye şeklinde havaya püskürtülen su, bol hava ile temas ettirilerek içindeki gazlardan arıtılır. Bu metottan başka termik, vakumlu ve kimyevi arındırma şekilleri de kullanılır.
Durulma
Suyun içinde bulunan bitki artıkları, çamur ve mil gibi maddeleri ayrıştırmak için durulma yöntemi kullanılır. Mekanik ve kimyevi olmak üzere iki türlü yapılır. Mekanik durulmada 2–5 m derinlikteki havuzlara alınan suyun hızı 2–10 mm/sn düşürülür. Suyun bekletilme süresi 4–24 saattir. Sudaki asılı maddeler dibe çökerek ayrışır.
Kimyevi durulmada ise durulma işlemini hızlandırmak için suya kimyevi maddeler atılır. Bunun için daha çok alüminyum, demir tuzları ve kireç kullanılır. Bu kimyasal maddeler suyun içinde bulunan asılı maddeleri çürütüp ağırlaştırarak pıhtılaştırır.
Pıhtılaştırıcı kullanmakla durulma süresini kısaltmak amaçtır. Havuzun dibinde zamanla bir çamur tabakası meydana gelir. Bu çamur özel makinelerle temizlenir.
İnsan Sağlığı için Suyun Dezenfekte Edilmesi
Suyu 10 dakika kaynatmak mikropları öldürmek için yeterlidir. Fakat bu yöntem pratik ve ekonomik değildir. Temizleme işleminde mikroplar kısmen azalmakla beraber tamamen ortadan kalkmaz. Ancak suyu kaynatmak salgın hastalıkların bulunduğu yerlerde uygulabilir.
Suyu mikroplardan temizlemek için ozon, klor, kireç kullanılır. Şehir sularının temizlenmesinde yaygın olarak bu maddeler kullanılır. Mor ötesi (ultraviole) ışınlardan geçirerek de dezenfekte yapılır.
Filtrasyon (Süzme)
Toprak altına geçen sularda doğal bir filtrasyon olur. Bizde bu olayı taklit ederek sularda bir filtrasyon işlemi gerçekleştirebiliriz. Ençok kullanılan filtrasyon maddesi kum dur. Daha sonra antrasit, taş kömürü ve kiselgur olabilir. Durulma yapılıp da hâlâ suda kalan asılı maddeleri ayrıştırmak için yapılır.
Bu işlem için uygun kalınlıkta ve temiz kum kullanılır. Su kum tabakasından geçirilir. Kumda süzülme yavaş ve hızlı olarak iki kademe olur.
Yavaş süzmede, kum tabakasından geçen suyun hızı 50–250 mm/saat, kumun iriliği 0,5–1 mm, kum tabakasının kalınlığı 0,70–1,20 m‟dir. Hızlı süzmede ise 5-10 m/saat, kum iriliği 0,35-0,60 mm„dir, tabaka kalınlığı 0,65-1 m‟dir. Zamanla kum tabakası kirlenir ve süzme görevini yapamaz. Ters yıkama yapılarak kumun arasını dolduran maddeler temizlenir.
Demir ve Manganın Sudan Arındırılması
Sularda çözünmüş hâlde bulunan demir ve mangan sarımsı renkte bulanıklığa neden olmaktadır. Bu evsel ve endüstriyel kullanımlarda istenmeyen sonuçlara sebep olur. Sudaki demir ve mangan bol hava ile temas ettirilerek kolayca çöktürülür. Bu mümkün olmuyorsa bazı kimyevi maddeler kullanılır.