Sulama Yöntemleri

Sulama yöntemleri, yüzey sulama ve basınçlı sulama olarak ikiye ayrılmaktadır.

Yüzey Sulama Yöntemleri

Bu tür sulama yöntemlerinde, bitkinin ihtiyaç duyduğu su miktarı ya tarlaların göllendirilerek zamanla kök bölgesinde sızmaya bırakılır yada kök bölgesine sızıncaya kadar arazi yüzeyinden akması sağlanır.

Salma Sulama Yöntemi

Bu sulama yönteminde kaynağından tarla başına kadar getirilen su, serbest bir şekilde araziye salınır. Suyun tarla üzerinde ilerlemesi ve aynı zamanda da bitki kök bölgesinde birikmesi sağlanır. Su arazide yükseklik farkı ile ilerlediğinden belirli noktalarda göllenmesi ve yüksek yerlere ise suyun iletilememesi problemi görülecektir. Salma sulama yöntemi; topraktaki nem eksikliğine ya da nem fazlalığına duyarlı olmayan, kök boğazının ıslatılmasından kaynaklanan hastalıklara dayanıklı, sık ekilen ya da dikilen bitkilerin sulanmasında kullanılabilir. Tuzluluk ve drenaj probleminin görülmesi muhtemeldir.

Karık Sulama Yöntemi

Suyun akıtılması esasına dayanır. Karık biçimi, yeterli suyu taşıyacak kapasitede olmalıdır. Sıraya ekilen ya da dikilen bitkiler sulanır. Su tutma kapasitesi yüksek olan orta ve ağır bünyeli topraklarda uygulanır. Sulama yönündeki eğim %1 den azdır.Yamaç arazilerde, tesviye eğrilerine paralel karıklar açılır. Meyvelikler, birden fazla karıkla sulanabilir. Bitki kök boğazının ıslatılmasından zarar gören bitkilerin sulanmasında uygulanır.

Tava Sulama Yöntemi

Tava sulama yönteminde, sulanacak tarla parselinde etrafı toprak seddelerle çevrilmiş eğimsiz tavalar oluşturulur. Tavalar, birkaç m2 ‘den 10 ha’a kadar değişen yüzey alanlarına sahip olabilirler. Tavalara yüksek debide sulama suyu uygulanır ve kısa sürede tavayı kaplaması sağlanır. Tavada göllenen su, zamanla toprak içerisine girer ve bitki kök bölgesinde depolanır.

Uzun Tava (border) Sulama Yöntemi

Uzun tava sulama yönteminde, tarla parseli hakim eğim doğrultusunda paralel seddeler yapılarak dar ve uzun şeritlere bölünür. Bu şeritlerin enleri 3-30 m boyları ise 100-800 m arasında değişmektedir. Bu yöntemde tava sulamada olduğu gibi tavalarda su göllendirilmez. Tava sonu açık olur ve tavadan çıkan su bir yüzey drenaj kanalı ile uzaklaştırılır.

Basınçlı Sulama Yöntemleri

Damlama Sulama Yöntemi

Kullanılacak sulama suyunun, kurulan damlama sulama sistemindeki elemanlar tarafından filtre edilerek süzüldükten sonra, eriyebilir gübre veya gübresiz olarak bitki kök alanı içerisine denk gelecek şekilde toprak yüzeyine verilmesine damlama sulama denir. Damla sulama yönteminde temel ilke; Bitkide nem eksikliğinden kaynaklanan bir gerilim yaratmadan, her defasında, az miktarda sulama suyunu basınçlı bir boru ağıyla sık aralıklarla ve yalnızca bitki köklerinin geliştiği ortama, yerleştirilen damlatıcılarla, düşük basınç altında toprak yüzeyine damlatılarak verilme amaçlanmıştır.

Avantajları

» Araştırmalar, damla sulama yönteminde diğer yöntemlere göre %50’lere kadar verim artışı olduğunu ortaya koymuştur.
» Topraktan meydana gelen buharlaşma kayıpları azaltılmaktadır.
» Sulama suyu önceden belirlenen bir hızda sık aralıklarla verildiğinden kök bölgesindeki nem düzeyinin hemen her zaman sabit kalması sağlanmaktadır.
» Damla sulama yöntemi ile tuz zararı azaltılmaktadır.
» Bitki besin maddelerinin sulama suyu ile birlikte bitki kök bölgesine verilmesi sağlanmaktadır.
» Damla sulama yöntemi ile arazinin sadece belirli kısımları ıslatıldığından yabancı ot gelişimi azalmaktadır.
» Basit otomasyon ekipmanları ile iş gücünden tasarruf sağlanmaktadır.
» Düşük işletme basıncına gereksinimi vardır.
» Arazi içerisindeki kültürel işlemler daha kolay yapılabilmektedir.
» Buharlaşma ve derine süzülme kayıpları az olup su uygulama randımanı çok yüksektir.

Dezavantajları

» Doğru filtrasyon olmaması durumunda damlatıcıların tıkanıklığı en büyük problemdir.
» Laterallere kemirici ve diğer hayvan zararları olmaktadır.
» Bitki yakınlarında tuz birikimi oluşmaktadır.
» İlk yatırım maliyeti çok yüksektir.

Damlatıcılar

Lateral hattında bulunan sürekli veya geçici noktalarda debi denetimi için kullanılan araçlardır. Lateral borudaki basınçlı su damlatıcıya geçtikten sonra damlatıcı içerisindeki akış yolu boyunca enerjisi sürtünme nedeniyle kırılır ve damlalar halinde boyunca enerjisi sürtünme nedeniyle kırılır ve damlalar halinde çok küçük debi ile çıkar ve toprağa infiltre olur.

Lateraller

Ana borulardan gelen suyu damlatıcılara aktaran borulardır. PVC veya PE100 malzemeden yapılmaktadırlar. Dış çapları 1622 mm arasında değişmektedir. 3 atm basınca basınca dayanımlı olarak üretilmektedir.

Ana Boru Ve Yanborular (Manifold)

Suyun dağıtımında kullanılan borulardır. Ana borular, suyu denetim biriminden alıp yan borulara veren hatlardır. Yan boru (manifoldlar) ise suyu ana borudan damlatıcılara ulaştıran hatlardır. Ana boru ve yan borular PVC, PE100 ve gerektiği yerlerde demir malzemelerden üretilmekte olup basınç yerlerde demir malzemelerden üretilmekte olup basınç dayanımları 4-16 atm arasında değişmektedir. Çapları ise 32 mm ile 200 mm arasında değişmekte olup ana borular daha büyük çaptadırlar.

Pompa Birimi

Damla sulama sistemlerinde kaynaktan suyun alınması ve sistemin çalışması için gerekli basıncı sağlayan pompa birimi mevcuttur. Pompa biriminde yatay veya düşey milli pompa ile buna enerji sağlayan elektrik motoru bulunur. Damla sulama sistemi, yağmurlama sulama sistemine göre daha düşük basınca sistemi, yağmurlama sulama sistemine göre daha düşük basınca gereksinimduymaktadır.

Denetim birimi

Vanalar, filtreler, basınç göstergeleri, basınç göstergeleri, kimyasal enjeksiyon ekipmanı.

Yağmurlama Sulama Yöntemi

Yağmurlama sulama yöntemi, suyun kaynaktan belirli bir basınçta alınarak kapalı bir sistem ile tarlaya kadar iletildiği ve atmosfere damlacıklar halinde püskürtüldüğü yöntemdir. Bu yöntem çok değişik özelliklere ve sistem kapasitesine sahip olduğundan birçok bitki için sulanabilir nitelikteki her toprakta kullanılabilmektedir. Gerekli parçaların sağlanabilirliği, uygulama sırasında denetlenebilir olması tüm dünyada yaygın olarak kullanılabilir olmasını sağlamaktadır.

İyi Bir Yağmurlama Sulama Yönteminde

» Yüzey akışına neden olmamalıdır,
» Sulama randımanı yüksek olmalı,
» Yetiştirilecek her türlü bitkinin ihtiyacını karşılayacak kapasitede olmalı,
» Basınçla fırlatılan su bitkiye zarar vermemeli,
» Sulama suyu uygun olan en ucuz şekilde uygulanmalıdır,

Yağmurlama Sulamasının Yararları:

1. Arazi tesviyesine gerek yoktur.
2. Yüzlek ve geçirgenliği yüksek topraklar sulanabilir.
3. Taban suyu yüksek yerler kontrollü olarak sulanabilir.
4. Az sulama suyu kullanılır.
5. Dik meyilli ve engebeli arazilerde erozyona neden olmadan uygulanabilir.
6. Tarla hendeklerine gerek yoktur.
7. Tohum çimlenmesi kolaylaşır,
8. Fazla işgücüne gerek yoktur,
9. Sulama suyu ile yıkanmaya sebebiyet vermeden yapay gübre uygulaması yapılabilir,
10. Dondan korunmada yararlanılır.
11. Özel bir teknik bilgiye ve eğitime ihtiyaç duyulmaz

Yağmurlama Sulamasının Sakıncaları

1. Tesis masrafları nispeten çok,
2. İşletme masrafları enerji nedeniyle yüksek,
3. Rüzgar dağılıma olumsuz etki eder,
4. Sıcak iklimlerde buharlaşma kaybı yüksek olur,
5. Bazı bitkilerde yapraklarda mercek etkisi yapar ve tozlaşma zamanında zararlıdır

Yağmurlama sulama, çok ağır topraklar dışında her türlü toprakların sulanmasında kullanılabilir. Her türlü iklimde uygulanabilir. Düzenli ve destekleme sulamalar biçiminde. Çoğu bitkilerin sulanmasında (özel bitkilerin dışında).

Mikro Yağmurlama Sulama Yöntemi

Bu yöntemde kaynaktan alınan su daha çok bitki gövdesine yakın olacak şekilde, daha küçük sprinkler adı verilen yağmurlayıcılar ile atmosfere ve toprak püskürtülerek verilmektedir. Püskürtücüler, sisleyiciler ve mini yağmurlama başlıkları kullanılmaktadır. Damla sulama sistemlerine göre daha geniş toprak hacmini ıslatırlar ve işçiliği daha düşüktür. Buharlaşma ve rüzgar ile kayıpların olması en önemli sınırlılığıdır.

Sızdırma Sulama Yöntemi

Dipten sulamada, su doğrudan bitkilerin kök bölgesine verilir. Bunun için bahçe tesis edilirken veya sera inşası yapılırken, toprak bünyesi ve üretilecek bitki tür ve çeşitlerinin durumu dikkate alınarak arazide boyuna ve enine olacak şekilde 0,5-2 m genişliğinde ve 0,40-0,60 m derinliğinde çukurlar açılır. Açılan çukurun alt kısmına, üstünde eşit aralıklarla 0,2-0,5 mm çaplı delikleri bulunan 1,5-3 cm çapında plastik borular yerleştirilir. Bu boruların bir ağızlar kapatılır. Diğer ağızlar sulama borusuna bağlanır. Boruların üzerine 10-15 cm kalınlığında önce kaba çakıl, sonra kaba kum ve nihayet ince kum konulup, çukur tamamen toprakla doldurulur. Borulara su verildiğinde boru cidarlarından sızan su, yerçekimi ve matriks güçlerin etkisiyle kök bölgesini ıslatır. Sonuçta kılcal yükselişle kök bölgesine giren su toprağa karışır ve bitkilerin kök bölgesini nemlendirerek bitki su gereksiniminin karşılanmasında kullanılır. Bu sulamada sistem oldukça düşük işletme basıncında çalıştırılır. Gerekli basınç, su kaynağının yüksekçe bir yere koyulması yada pompa aracılığıyla sağlanmaktadır.

Sızdırma sulama yönteminin kullanıldığı koşullarda sistemin kullanım avantajları ve sınırlayıcı faktörler şu şekilde sıralanabilir.

a. Toprak çamurlaşmaz, sertleşmez, çatlayıp, kaymak tabakası bağlamaz. Yabana ot üreme şansı azalır.
b. Toprakta erozyon olmaz, eğimli alanlarda bile rahatlıkla kullanılır.
c. Sulama suyundan tasarruf en üst düzeydedir.
d. Sistemin ilk yatırım giderleri oldukça yüksektir.
e. Kökleri ancak 10-30 cm’ye inebilen yüzlek köklü sebzelerde suyun kök bölgesine getirilmesi zordur.
f. Özellikle tohum ekimi ve fide dikiminde su verilmesi güçtür.
g. Bir ürün kaldırıldıktan sonra toprağın üst kısımlarını
da nemlendirerek sürüm yapmak olanaksızdır.
h. Lateral boruların tıkanması ciddi işletme sorunlarına ve su dağılımındaki düzensizlikten dolayı verim düşmelerine neden olabilmektedir.
i. Özellikle ağır bünyeli topraklarda kök bölgesinde önemli ölçüde tuz birikmesi meydana gelebilmektedir.

Seralarda sızdırma sulamanın en yaygın şekli, fide seralarında veya saksıyla üretim yapılan işletmelerde tezgâhlar üzerinde yapılan dipten sulama şeklidir. Bunun için tezgâhların kenarları 3 cm yüksekliğinde kapatılır. Tezgâh su geçirmez plastik veya benzeri bir madde ile kaplanır. Dipleri delik saksılar tezgâh üzerine sıralanır ve sonra sulama için tezgâh üzeri 1-2 cm yüksekliğinde suyla göllendirilir. Su saksı dibindeki delikten saksıya girerek saksının dipten sulanmasını sağlar. Bu sistem çiçekçilikte oldukça yaygın kullanılır. Aynı durum toprak üzerinde de yapılabilir. Toprak üstüne plastik örtü yayılır. Örtünün kenar kısımları, 2-3 cm yükseklik yapacak tahta çıtalar konarak yükseltilir. Yapılan tesisin içine saksılar yerleştirilir. Plastiğin üzerine i-2 cm yüksekliğinde su verilerek, saksılar dipten sulanır. Sızdırma sulamada istenirse sulama suyu içine eriyik halinde besin madde*si katılarak, bitkilerin gübrelemesi, sulamayla birlikte yapılabilir