Bitkilerin yaşamsal fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri ve istenilen verimi karşılayabilmeleri için, besin maddelerini kökleri yardımıyla topraktan erimiş halde almaları gerekir. Su bitkiler için hem toprakta bulunan besin maddelerinin erimesi, hem de bu besin maddelerinin bitki kök, gövde, dal ve yapraklara taşınması açısından hayati önem ihtiva eder.
Sulama; tabii yollarla karşılanamayan suyun, zamanında ve belirli bir plan çerçevesinde sistemli (randımanlı) bir şekilde bitki ihtiyacını karşılayacak su miktarının bitki kök bölgesindeki toprağa verilme işlemidir.
Sulamanın esas olarak iki amacı vardır:
» Bitkinin büyümesi için toprakta gerekli olan nemi ve besin maddelerini sağlamak.
» Topraktaki tuzu yıkamak veya çözelti haline getirmek.
Sulama Önemi
Bitki yetiştiriciliğinde toprak kalitesi, tohum kalitesi ve gerekli olan ısının bitki açısından bir anlam ifade etmesi için toprağın nemli olması gerekir. Toprak nemli olmalı ki bitki çimlenebilsin. Çimlendikten sonra yaşayabilmesi için yine suya ihtiyaç duyar. Yani su bitki için çok önemli bir tamamlayıcı ve yardımcı öğedir.
Maddeler Halinde Suyun Bitki İçin Önemi
» Su bitki için bir besin elementidir.
» Su bitki içerisinde taşıyıcı olarak görev yapar.
» Fotosentez için ham madde görevi üstlenir.
» Bitki hücrelerinin turgor durumunda bulunmaları, bitkinin kendisine özgü şekil alması ve yapraklardaki stomaların açılıp kapanması bitkinin içerdiği su ile ilgilidir.
» Bitki besin elementlerinin bitkiler tarafından alınabilmesi için suda erimiş halde bulunmaları gerekir.
» Su bitki gövdesini sıcaktan ve soğuktan korur.
» Su bitkilerin vejatatif aksamlarının gelişmelerine ve bitkilerin ürün artması yönünde etkisi olur.
» Sulama ile devamlı ve kararlı bitkisel üretim yapılır, verim artar.
» Sulama kuraklığa karşı ürünün yeterli su almasını sağlar.
» Toprakta biriken tuzların yıkanması sağlanır.
» Toprak ve bitki etrafındaki hava serinletilerek, bitki gelişimi için uygun ortam oluşturulur.
» Toprakta oluşan taban taşı yumuşatılır
Bazı sulama yöntemlerinde gübre ve ilaçlar sulama suyu ile birlikte verilebilir. Bitkinin büyüme evresi içerisinde toprakta her zaman yeterli miktarda suyun bulunması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Yağışların yeterli olduğu bölgelerde bitki ihtiyacına yetecek kadar su yağışlardan karşılanır, ancak yağışların bitki ihtiyacını karşılamayacak kadar az olduğu kurak ve yarı kurak bölgelerde sulama yöntemleri kullanılarak eksikliğin giderilmesi gerekir.
Toprakta Suyun Tutulması
Toprakta su toprak daneleri arasındaki boşluklarda tutulmaktadır. Toprakta su miktarı azaldıkça gözeneklerin daha az bir kısmı su ile işgal edilirken bu suyun toprak zerreleri tarafından tutulma enerjisi artar. Su artıkça tutulma enerjisi azalır.
| Toprak içindeki su | Tutulan su |
| » Sızan su | » Kapillar su |
| » Tutulan su şeklinde tutulur | » Higroskopik su şeklinde tutulur |
Sızan su:
Geniş kaba gözeneklerden hızla, dar kaba gözeneklerden yavaş olarak, yerçekimi kuvveti altında aşağılara doğru hareket eden sudur. Toprakta tutulma enerjisi 0.1 – 0.2 atmosfer arasındadır. Bu nem derecesindeki topraklara ıslak topraklar denir.. Bitkiler sızıntı suyundan faydalanabilirler. Ancak bu faydalanma suyun kök çevresindeki sızma süresine bağlıdır.
Tutulan su:
Başlangıçta doymuş halde iken sızan su hareketinin sona erdiği anda toprakta tutulabilen sudur. Bu su genellikle sabit değil devamlı hareket halindedir. Bu hareketi sağlayan harekete kapillar kuvvet denir. Kapillar ve higroskopik su olarak iki ayrılır.
Kapillar su:
Su ile doymuş toprakta geniş gözeneklerdeki su sızıntı suyu halinde sızıp gittikten sonra iri ve orta çaplı gözeneklerde tutulan su kapillar su olarak tanımlanır. Toprak tarafından tutulma gücü 0.3 – 15 atmosfer arasında değişir. Kapillar su toprakta uzun süre tutulabilen ve yeterli hareket kabiliyetine sahip olan bir su çeşididir.
Higroskopik su:
Toprakta kolloidal (bir maddenin kendisi için çözücü olmayan bir ortamda zardan geçemeyecek büyüklükte çözünmesine kolloid madde denir) taneciklerin yüzeylerini kaplayan bir film şeklindeki toprak nemidir. Toprak tarafından 31 atmosferin üzerindeki kuvvetlerle tutulur. Bitkiler bundan yararlanamaz. Pratik olarak toprağın hava kurusu durumunda tutmakta olduğu su higroskopik su olarak tanımlanır. Toprakların tane çapı ve ve buna bağlı olarak değişen yüzey ince gözeneklerin miktarı hava kurusu durumuna ve higroskopik su miktarına etki eder. Bu nedenle higroskopik su miktarı toprak türüne göre farklıdır. Kumlu topraklarda daha az, killi topraklarda daha fazla higroskopik su tutulur.