Yüzme Havuzu Su Dezenfeksiyonu

Yüzme havuzu su dezenfeksiyonu uygulanırken  aşağıdaki hususların kesinlikle sağlanacağı bilinmelidir. Havuz suyu potensiyel zararlı bakterilerden korunmalıdır .

Havuz suyunda yosun oluşması engellenmeli, Havuz suyu hiçbir şekilde  havuza girenleri yüzücüleri rahatsız etmemeli ve zehirlememeli. Havuz suyunun ağıza alınması halinde sevimsiz kötü ve tatsız bir su niteliği taşımamalıdır. Aynı zamanda temiz görünümlü olmalı ve  kötü kokmamalıdır.Diğer bir dille , havuzda yüzen bir kişi suyun sağlık açısından emin olduğunu bilmeli ve memnun olmalıdır..

Dezenfeksiyonun ilk görevi mikro organizmaların bölünmesini, virus, bakteri, yosun, mantar, küf oluşmasını engellemektir. Yüzme havuzunda, yukarıda sayılanların içinde en fazla etkileyen ve düşündüren hususlar bakteri ve yosun oluşumlarıdır. Milyonlarca bakteri insan sağlığı için zararsızdır. Fakat yüzme havuzu suyu bakterilerin insandan diğer insana geçmesi için en uygun bir ortamdır.

Yüzme havuz bakıcılarının dezenfeksiyon malzemelerini  iyi kalite ve yeterli miktarda kullanmaları halinde  havuz suyu güvenilir temizliğe kavuşacak , suda oluşmuş veya oluşacak bakteriler yok edilecektir. Yosun, akarsu , nehir , göl gibi tüm tabii  sularda oluşur ve yaşar. Bu tip sularda  her türlü yosun rengini görmek mümkündür. Yüzme havuzlarında oluşmuş veya oluşmakta olan yosunlar, havuz suyunun bulanık ve bulutlu görünmesine neden olan  başlıca sebeplerden biridir. Aynı zamanda havuz çevresinin kaygan olmasına sebep olacağı için de tehlike arzetmektedir.

Dezenfeksiyon sisteminin düzenli uygulanması halinde yosunun üremesi bir miktar kontrol altına alınabilecektir. Yosun üremesine karşı ilaveten, yosunla mücadele kimyasallarından Anti Algea veya Algeaknockout ürünleri kullanılır. Bu gibi yosunla mücadele kimyasalları kullanıldığında havuzun taban ve duvarlarının yüzünde ince bir perde oluşur ve yosunun havuz duvarlarına tutunup burada büyümesi engellenir.

Dezenfeksiyon olarak iyi kontrol altında  tutulan tüm havuzlarda viral enfeksiyonların yayılması engellenmiş veya minimuma indirilmiş olacaktır. Burun, geniz ve solunum yollarında meydana gelen enfeksiyonlar daha ziyade genel kullanım amaçlı kalabalık havuzlarda oluşmaktadır. İlginçtir ki, bu tip enfeksiyonların kaynağı suyun kendisinde aranılmasına rağmen daha çok,  hava yolu ile taşınan virüsler ile alınan enfeksiyonlardır.

İki önemli organizma CRYPTOSPORIDIUM ve GIARDIA ‘dır . Bunlar her türlü dezenfeksiyona karşı dirençlidirler. Bu organizmalar mikroskop altındaki inceleme sonuçlarında daha çok hayvanlarda bulunduğu saptanmıştır. Bu tip organizmalar daha önce de belirtildiği gibi kalabalık ve genel kulllanma amaçlı,  iyi dezenfeksiyon yapılmayan  havuzlarda rastlanmaktadır. Bu microscopik protozoalar her ne kadar,  her türlü dezenfeksiyona karşı direnç gösterseler bile yüzme havuzunun  iyi filitre edilmesi halinde, havuz suyundan elemine edilmesi mümkün olmaktadır.

Yüzme havuzunda yüzen kişilerden gelen  başkaca her türlü kirlilik de söz konusudur. Bunlardan en önemlisi vücut terlemesinden kaynaklanan nitrojen ve idrar karışımından oluşan Ammoniadır. Bu tip istenmeyen potansiyel kimyasallar havuz suyundan ya kimyasal metodlarla, yada su karışımına uygulanan taze su yüzdesi değiştirilerek  giderilir.  Daha ileride bu konularda çözüm anlatılacaktır.

Klor Gazı

Sıvılaştırılmış klor gazı; en saf formda olan klor dezenfeksiyonu için kullanılır. İçeriğinde %100 Klor vardır. Klor gazı havuz suyu ile temasa geçer geçmez serbest klor ve hydrochlorik asit oluşumu başlayacaktır. Bu proses;  suyun pH değerini düşürüp yüksek asitik olmasını sağlar . Bu nedenle Klor gazı kullanılırken sürekli olarak, otomatik cihazlarla suyun pH değeri ölçülüp, havuz suyuna alkali formundaki, Sodyum karbonat veya sodyum hidroxit gibi kimyasal maddeler ilave edilerek, suyun pH değerini yükseltip dengelemek lazımdır. Bu suretle  suyun  pH değeri istenilen  tam normal seviyeye getirilecektir. Klor gazı kullanımı  “sert su karekterinde” su bulunduran yüzme havuzlar için idealdir. Tabii sert sular; klor gazı ile asitik karaktere dönmek  zorunda olan suyun Ph ‘ını netralize etmeye çalışır.

Klor gazı  iyi işletmecilerin nezaretinde çok dikkatli kullanılması gereken bir maddedir. HİÇBİR ŞEKİLDE özel ev havuzlarında kullanılmamalıdır.

Sodyum Hipoklorit  : (Sıvı Klor)

Yüzme havuzlarında kullanılan ve dezenfeksiyon için en fazla popüler olan bir kimyasal maddedir. Soluk Sarımtırak sıvı görünümündedir ve  Evlerdeki çamaşır suyu kokusunun aynısıdır. Genel olarak   piyasalarda satılan  tipi;  yüzde oranı  %10  ila  %15 klor bulunduran sıvı karışımlardır.

Sodyum hipoklorit , klor gazının sodyum hidroksit çözüşmesinden geçerken oluşur. Bu oluşum çok kontrol  edilen prosesler sonucu elde edilir. Sodyum hidroksit;  proses çevriminde fazla kalmak suretiyle klorun güneş ışınlarına dayanıklı olmasını, bir başka  deyişle stabilize olmasını sağlar. Bu solusyon çok yüksek Ph değerinde olur . Bu değer 12 Ph değeridir.

Sodyum-hipoklorit  güneşe açık olmayan mahallerde ve ısı bakımından serin olan yerlerde saklanmalıdır. Bu şekilde klorun bekletildiği yerde  % olarak aktivitesinin daha yavaş  azalmasına, kaybolmasına neden olacaktır.  Fakat  pH değeri her zaman yüksek kalacaktır. Bu yüzden yaz aylarında bekletilen Sodyumhipoklorit sıvısı;  koyu renkli bidonlarda ve serin yerlerde saklanmalı ve bidon kapağının, klor gazının genleşmesine engel olacak biçimde, gaz atan tipte olmasına dikkat edilmelidir.

Dikkat : sodyum-hipokloritle ilgili güvenlik notları :

1. Sıvı klorun (SodyumHipokloritin) başka bir asit ile hiç bir zaman karıştırılmaması lazımdır. Aksi takdirde aniden klor gazı oluşacaktır .  Bu da son derece tehlikeli ve yanıcıdır.
2. Her zaman Kimyasal maddeyi suya atınız. Suyu hiçbir zaman kimyasal maddenin içine dökmeyiniz. Aniden parlayan çok tehlikeli reaksiyonlar ortaya çıkar.
3. Yüksel alkali karakterde olan bir suyun Ph dengelemesini sağlamak için asit gerekir . Asit havuz suyuna atılır. Hydroklorik asit (muriatik asit) kullanımında ilk önce bir plastik bidonda sulandırılıp sonra havuz yüzeyine atılmalıdır.

Sodium hydrojen sulphate  (kuru asit)  suyun  Ph değerini düşürmek için kullanılan ve  en tercih edilen kimyasaldır. Bunun Ticari adı PH DOWN ( pH düşürücü ) dür .

Havuz suyunu klorlamanın diğer bir yolu da suda bulunan tuzdan elektroliz vasıtası ile klor temin etmektir.

Eğer havuz suyuna  sodyumklorür  ( bilinen tuz )  3000-4000 mg/lt civarında  konulur ve havuz suyu elektroliz cihazlarından geçirilirse ( en sağlıklısı titanyum plaklı elektrotlardır) havuz suyunda sodyum hipoklorit oluşacak ve dezenfeksiyon sağlanacaktır.

Deniz suyunun  yapısında  tuz bulunduğundan , havuzda deniz suyu varsa yine aynı metodla su, elektroliz cihazlarından  geçirilir ve aynı şekilde sodyum hipoklorit oluşur .

Bu sistem büyük havuzlarda maliyet nedeni ile enteresan değildir ama küçük havuzlarda bilhassa ev havuzları için idealdir. Ev havuzlarında flokulasyon , pH ve serbest klor değerleri tutturulabildiği sürece bu sistem iyi bir çözüm olur.

Bu sistemin kimyasal oluşumu şu şekildedir:

SODYUMHIPOKLORIT + SU = HYPOKLORUS ASİT (Serbest klor) + sodyumhidroksit

NaOCl + H2 0 = HOCl + NAOH

Bu Hipoklorus asitin etkisi  suyun Ph değerine bağlı olarak  oransal şekilde  artar veya azalır.

Increasing  pH  ( yükselen pH )

HOCl   —- H + OCl

Decreasing  pH ( azalan pH )

Hipoklorus asit    === Hidrojen iyonu + Hipoklorit iyonu

Hocl  (serbest klor) un etkisi Ph değeri düşünce kuvvetleşir .

Klorda aktif dezenfektan kısım HOCl dir.  OCL ise hiçbir şekilde dezenfeksiyon gücüne sahip değildir.  Serbest klorun en aktif olduğu zaman 5.0  pH  seviyesidir . Ne  yazıkki suyun çok asitik durumundan dolayı yüzme havuzunda yüzen kişilerin rahatının  bozulacağı ve hatta zararlı olacağı için  pH ‘yı bu değerde tutmak mümkün değildir.

En tatmin edici şartlar pH 7.2-7.5 arasıdır .  Bu şemada görüldüğü üzere HOCl ‘nin  % 50 aktif olduğu anlaşılır.

HOCl  tüm renkli colormatik ölçümlerde serbest klor ölçümü olarak geçer.  Toplam hipoklorus asit HOCl ve hypochlorite iyon OCl dir.

Kalsiyum Hipoklorit

Kalsiyum hipoklorit (calhypo) kalıcı sodyum hipoklorit çözümüdür. Genellikle, granül ve tablet form olarak bulunur.  Yine genellikle  ağırlık olarak  % 65 klor ihtiva eder. Bu da sodyum hipokloritten daha fazladır.

Calhypo genel olarak havuza  elle serpilerek verilmektedir ,  fakat  suda geç erimesinden ötürü sıvı veya sıvılaştırılmış halde dozlanarak verilmesi  ve automatik kontrollu olması faydalıdır.

Tabletler ile dozlama  sisteminde klorinatör adlı araç kullanılır .  Klorinatörün haznesine yerleştirilen tabletlerin etrafından havuzun  devir eden suyu  geçerken  tabletleri  yavaş yavaş eritir ve bünyesine alır. Böylece havuzun   dezenfeksiyonu sağlanır.

Genel kullanım amaçlı veya  büyükçe hacimli olan havuzlarda skimmer varsa, bazen klor tabletleri skimmerlerin içindeki sepete,  gereken miktarda  konularak  tabletlerin  erimeye bırakıldığı görülmektedir.

Bu şekilde dozlama  iki sebeple sakıncalıdır.

Birinci sebep: suda eriyen klor geniş bir su kütlesine (Havuzun su hacmi içerisine) yayılıp, seyrelmeden ;  önce kum filtresinden geçeceğinden filitrenin içindeki kirleri eritip havuza kaçmasına ve havuzun kirlenmesine sebep olabilecektir.

İkinci sebep : bilmeden skimmerin  içerisine elini sokan yüzücüler  ( bilhassa çocuklar ) yine bilmeden ellerini yüzlerine ve gözlerine sürebilirler. Oradaki nisbeten yoğun klor insana zarar verebilir.

Genellikle prensip : Dezenfeksiyon maddeleri; filtre ile havuz arasındaki bir  bölgeden verilmelidir. Havuzun içine doğrudan verilecekse ; havuz su alanının çeşitli bölgelerine kısım kısım bölüştürülerek  ve çok alçaktan serpilir veya dökülür.

Devamlı kullanılan calhypo; yumuşak sulu bölgelerde, yumuşak su ile dolu yüzme havuzlarında kullanıldığında suyun  kalsiyum değerini yükseltecektir. Bilhassa betonarme havuzlarda yumuşak sular seramik aralarında ki derzleri söker ve seramikleri bile kaldırabilir. Bu yüzden  suda kalsiyum değerinin bir miktar artması bu tip havuzda oluşabilecek arızaları en aza indirir . Buna mukabil aşırı kireçlenmeye de müsaade edilmemelidir, zira bu kez seramik yüzeyler kireçle kaplanıp matlaşabilir.

Fakat sert sularda cal-hypo kullanılması halinde derzlerin arası açılmaz, fakat buna mukabil havuz kenarlarında beyaz kalsiyum kalıntıları birikmeye başlar. Dengeli su çok önemlidir. Bunun için ileride tekrar su içerisinde bulunması uygun olan parametreler anlatılacaktır.  Cal-Hypo alkalidir.  pH sı 11 ve 12  arasındadır . Devamlı olark  pH yı kontrol edip dengelemek  gerekir.

Aynı şekilde toplam çözünmemiş katı partiküller de çoğalacaktır fakat sodyum hipokloit kullanıldığı kadar değil.

Klorine Isocyanurate (Stabilize Klor)

Klor ve Syanurik asit bileşimlerinden oluşur.  Dünyada en fazla kullanılan klor tipidir . Syanurik asit stabilizatör görevi yapar. Tamamiyle  insana zararsızdır.Açık havuzlarda klorun güneş ışınlarına karşı dayanıklığını arttırır ve klor bakiyesi diğer klorlu maddelere oranla suda  daha fazla  süre ile etkisini sürdürür .

İki bileşimi mevcuttur.

Di-chlor  diye anılan : Sodyumdichlorisocyanurate  .

Tri klor  diye anılan   : trichloroisocyanurik asit .

Di-Chlor: Superchlorıne

Granül halde olan klordur  .  Muhteviyatında  %55-60  oranında klor vardır. Yüksek oranda suda erime özelliği  bulunduğundan havuza  doğrudan atılmasında bu yüzden hiç bir problem ve sakınca yoktur.  En önemli özelliği Ph ‘sı  nötrdür. Yani hiçbir zaman Havuzun Ph sı bu tip klor kullanılması nedeni ile yükselmeyecek, kısacası değişmeyecektir.

Suda Di-chlor çözüldüğü zaman hipoklorus asit oluşacaktır.  Serbest Klor ve cyanurik asit  beraberliği su içinde  farklı ve  önemli özellikler sergilerler. Serbest klorun  suda uzun süreli kalması gibi fayda  sağlar. Cyanurik asitin  sudaki değeri zaman içerisinde ve bu maddenin kullanım  sıklığına  bağlı olarak yükselecektir.

Bu da  klor kilitlenmesi tabir edilen  bir özellik ortaya çıkacaktır. Bununla ilgili ileride ayrı bir açıklama  olacaktır.

Tri-Klor   :  Chlortab

Bu maddede  % 90 klor vardır . Genellikle  piyasada  büyük tabletler şeklinde  satılmaktadır. Genellikle klorinatör , skimmer sepetleri ve su üzerinde  yüzen şamandıralı  file tipi araçlarla  kullanılır. Bu tip klor son derece yavaş erir.

PH değeri çok düşüktür ( yaklaşık pH’sı 3 ) . Şayet tek başına  bu tip klor  kullanılırsa  havuz suyunun pH ‘sı  düşeceğinden  suyun   pH ‘sını  sık sık kontrol etmek ve düşen  pH değerini  yükseltmek gerekecektir.

Di-klor gibi hipoklorus asit (serbest klor) ve cyanurik asit ihtiva eder . Bunda da aynı özellik sergilenecek ve suda  kullanımına  göre cyanurik asit  fazlalaşması olacaktır  .

Genel kural  şu olmalıdır. Serbest klor bakiyesi her zaman devamlı kullanılan hipokloritlerden fazla olmalıdır. Çünkü diklor ve triklor kullanımında cyanurik asit yoğunluğunun yükselmesi neticesinde bakteri öldürme  kabiliyeti o derecede azalacaktır. Bunu alttaki şemada izlemek mümkündür.

Buradaki şemada anlatılan şudur: Di klor veya Triklor kullanımında cyanurik asit değerleri de aynı zamanda ölçülüp ,cyanurik değeri artıkça serbest klor değeri de arttırılmalıdır.

Brom

Klora  çok benzeyen ve her zaman klorla karşılaştırılan bir diğer dezenfektan da Bromdur.

Brom yüzme havuzlarında dezenfeksiyon yönü ve kullanımı bakımından süper derecede etkin ve yüzen kişiye   rahat yüzme ortamı sağlar.

Klor ile dezenfeksiyonu yapılan havuzlarda, bazı yüzücülerin klora karşı hassas olan gözleri rahatsız olabilir. Bazen de bu tür havuzlarda istenmeyen sevimsiz klor kokuları oluşabilir . Şayet Klorlu havuzda iyi bir kontrol

ve bakım yapılmıyorsa  bu durum; suda yükselmiş olan bağlı chlor ve chloramine’lerden dolayı olacaktır.

Yeterince Serbest klor bulunan yüzme havuz sularında bu tip kötü klor kokusu ile karşılaşmak imkansızdır.

Brom dezanfektan maddesi  kullanılan yüzme havuzlarında bağlı brom oluşmasına rağmen söz kokusu kötü kokular meydana gelmez . Kloraminelere göre daha etkili bir dezenfektan olup serbest  brom, serbest klora eş güçtedir. Tablet ve toz formunda daha yaygın kullanılmaktadır.

Element Brom sıvı  halde olup, kullanımı yaygın değildir. Koyu kırmızı, vikozitesi yavaş olan bir sıvıdır.  Oldukça korresif ve ağır kokusu vardır. Saklanması son derece zor ve tehlikeli üründür. Bu yüzden  sıvı brom element yüzme havuzlarında hiç kullanılmaz .

En emniyetli alternatif ve dünyaca kullanımı populer olan organik birleşik , içeriğinde brom ve klor molekülleri içeren bileşimdir. Bu da  1 – bromo- 3 – chloro – 5.5 dimethylhydantoin  (BCDMH). Bu genellikle tablet formunda olup  % 61 brom  ve % 27  oranında  klor içerir.

BCDMH  suda çözünür. Serbest brom suda erime sonucu oluşur. (hypobromous asit) ve serbet klor (hypochlorous asit)  aşağıdaki sıra ile göreve hazırlanır. Şöyle ki :

Havuzda ilk dezenfektan işlemine başlayan  BCDMH  (Hypobromus asit) dir . Hemen Bakteri ve  Organik maddelerin oksidasyonuna başlayacaktır.

Bunu yaparken Bromu harcayacak suda sadece brom iyonunun kalmasını sağlayacaktır Daha sonra Hypochlorus asit devreye girerek harcanmış olan bromu tekrar hypobromus asit olarak geriye getirir ve bu oluşum kapalı devre olarak sürer gider. Sonuç olarak  BCDMH daki aktif dezenfektan her zaman hypobromus asittir. BCDMH hiç bir şekilde özel saklama şartları gerektirmez . Yalnız saklarken serin ve kuru yerlerde saklanılmasında yarar vardır. BCDMH kullanımın en önemli  olumsuz hali , 50  yaşın üzerindeki çok az sayıdaki yüzücülerde görülmüştür. Bu kişiler yüzme havuzunu kullandıktan 12 saat sonra kaşıntı ile  karşılaşmışlardır. Oysa ki bu tür kaşıntılar  çocuk  ve gençlerde hiç raslanmamıştır .

BİGUANDE

Polyhexamethylene biguande (PHMB) klor içermeyen bakteri öldürücüdür. Daha ziyade ev havuzlarında kullanılır. Ozon  kullanılan cihazlarla birlikte kullanılmaması önemle tavsiye edilir. Aynı şekilde spa ‘ larda ( sıcak masaj kuvetlerinde) de kullanılmamalıdır.

Herşeye rağmen yosun üreme problemleri oluşacaktır.Aylık bakımlarda; Havuz suyunda yosunu engellemek için Hidrojenperoksit kullanılabilir. PHMB  ve  Klor kesinlikle karıştırılmamalıdır. Hatta suya PHMB konulmadan önce , içinde klor varsa yüzme havuz suyundan  arındırılmalıdır.

Klor’u sudan  arındırmak (almak ) için  Sodyum thiosulfat kullanmak yeterli olacaktır.

PHMB katyoniktir. Yüzme havuz suyunda (topaklayıcı ) flokulant olarak davranır . Bu yüzden filtre ters yıkamaları normalden fazla yapmak tavsiye olunur .

Kaynak: Sami Bölükbaşıoğlu Mak. Y. Mühendisi, Selim BölükBaşıoğlu Mak. Mühendisi