Yoğun Bakım, bir hastada kısmen veya tamamen işlevleri bozulmuş olan organ veya organ sistemlerinin işlevlerinin geçici olarak tıbbi veya yapay yöntemlerle sürdürülmesi ve hastalığı oluşturan temel sebeplerin tedavisi için kullanılan yöntemlerin tamamıdır.
Modern yoğun bakım kavramı, 1852 yılında Kırım Savaşı sırasında Florence Nightingale’in yoğun bakım gerektiren hastaları özel hemşirelik hizmeti uygulamak için tek bir yere toplaması ile oluşmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yoğun bakım ünitelerinin başlangıcını ise ameliyat sonrası derlenme odaları oluşturmuştur. 1923 yılında John Hopkins Hastanesi’nde beyin cerrahisi hastalarının ameliyat sonrası bakımı için üç yataklı bir ünite kurulmuştur. İkinci Dünya Savaşı, Kore ve Vietnam Savaşları, yoğun bakım hastalarının resusitasyonu ve triajı konusunda önemli gelişmelere neden olmuştur.
Yoğun Bakım Üniteleri
Yaşamsal işlevlerinin bir kısmını kaybetmiş kritik hastaları destekleyip iyileşmesini amaçlayan, yerleşim biçimi ve hasta bakımı açısından ayrıcalık taşıyan ileri teknolojiye sahip cihazlarla donatılmış, 24 saat yaşamsal göstergelerin gözlemi yapılan multidisipliner çalışan kliniklerdir.
Ülkemizde mevcut yoğun bakımların iyileştirilmesi, yetersiz yatak kapasitesinin ihtiyaca cevap verebilecek düzeye çıkarılması ve bu vesile ile yoğun bakımların yeniden yapılandırılması amaçlanmış olup yoğun bakım ünitelerinin büyüklüğü, çalışanları ve teknolojik imkânları hizmet verdikleri hastane ve bölgenin şartlarına göre ayarlanmalıdır.
Bu kapsamda yoğun bakım ünitelerinin eksikliklerinin giderilerek yapılandırması ile ilgili yoğun bakım açılmasında asgari esaslar belirlenmiştir. Yoğun bakım ünitelerinin nitelikleri Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünün yayınlamış olduğu “13.08.2007 tarihli ve 17086 (2007/73) sayılı Genelge” de belirtilmiştir.
Yoğun Bakım Ünitelerinin Nitelikleri
İlgili genelgede maddeler hâlinde yer alan yoğun bakım ünitelerinin sahip olması gereken nitelikler şöyledir:
a) Yatak sayısı elli ve daha az olan hastanelerde en az iki yataklı olmak üzere bir yatak dâhilî, bir yatak cerrahi yoğun bakım servisi kurulması zorunludur. Yatak sayısı ellinin üstünde olan hastanelerde, her otuz yatak için birer yoğun bakım yatağı ilave edilir.
b) Kardiyoloji uzmanlık dalı için en az bir yataklı koroner yoğun bakım servisi, kalp damar cerrahisi uzmanlık dalı için en az iki yataklı kalp damar cerrahisi yoğun bakım servisi kurulması zorunludur.
c) Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanlık dalı ile kadın hastalıkları ve doğum uzmanlık dalı için yeni doğan yoğun bakım ünitesi bulunması gerekir.
d) Yoğun bakım üniteleri hasta, ziyaretçi ve hastane personelinin genel kullanım alanları ile doğrudan bağlantılı olmamalıdır.
e) Kardiyovasküler cerrahi yoğun bakımın ameliyathane steril alanında olmamak kaydıyla ameliyathane ile irtibatlı olması zorunludur
f) Koroner yoğun bakım ve birinci seviye yoğun bakım üniteleri diğer yoğun bakım ünitelerinden ayrı düzenlenebilir. Diğer yoğun bakımlar gibi mikroorganizmaları süzebilen ve tutabilen havalandırma sistemi olması gerekmez ve içinde tuvalet bulunabilir. Diğer yoğun bakım ünitelerinin steril alanları içerisinde tuvalet bulunmaz.
g) Yeni doğan yoğun bakım ünitesi ile diğer yoğun bakım ünitelerinin birbiriyle irtibatlı olmaması gerekir. Fakat yeni doğan yoğun bakım ünitesi ile diğer yoğun bakım servislerinin ön geçiş alanları ortak olabilir.
h) Yoğun bakım ünitesinin dışında ve yoğun bakım ünitesinin bulunduğu katta, sürgü ve idrar kapları temizleme ve muhafaza alanı veya tek kullanımlık malzeme kullanılıyor ise kullanım öncesi muhafaza ve imha alanı ayrılır.
i) Koroner yoğun bakım ve birinci seviye yoğun bakım ünitesi haricinde diğer yoğun bakım ünitelerinde ameliyathanelerde olduğu gibi sterilizasyon şartlarını sağlayacak şekilde HEPA filtre veya benzeri mikroorganizmaları süzebilen ve tutabilen havalandırma sistemi bulunur.
j) Yoğun bakım ünitelerinde zemin ile duvar kaplamalarının kolay temizlenebilir nitelikte olması şarttır.
k) Yoğun bakım ünitelerinde, görevli sağlık personeli tarafından hastaların sürekli gözetim ve izlenmesine uygun nitelikte bir mekân, el yıkama amaçlı lavabo, yatak aralarında gerektiğinde kullanılmak üzere uygun biçimde ayırma düzeneği, her yatak için ayrı monitör ve merkezi tıbbi gaz sistemi bulunur.
l) Yoğun bakımlarda, “Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği”nde tanımlanan işler özenle yürütülür. Aktif çalışması ve bildirimlerin düzenli yapılması sağlanır.
m) Yoğun bakımlar kabul edebileceği hastaların hastalık durumuna, sağlık personeli, araç, gereç, donanım ve mekânsal özelliklerine göre seviyelendirilir.
n) Yoğun bakım gerektiren 1 ay – 18 yaş arası çocuk hastaların bakımı ve tedavisi tercihen çocuk yoğun bakım ünitelerinde yapılmalı veya çocuk hastaların bakım ve tedavisi için gerekli cihazlar ile ayrı bir hemşire ekibi tarafından erişkin hastalardan ayrı bir mekân veya erişkinlerden uygun şekilde ayrılmış bölümde yapılabilir.
o) Dal hastanelerinde ilgili uzmanlık dalının gerektirdiği yoğun bakım üniteleri kurulur. Diş hastaneleri ile göz hastalıkları hastanelerinde yoğun bakım ünitesi kurulmayabilir. Ancak yoğun bakım ihtiyacı gereken durumlarda hastanın nakli süresince yaşam desteği sağlamak için gerekli donanım bulundurmalıdır.
ö) İkinci seviye yoğun bakım ünitesi bulunan hastanelerde birinci seviye yoğun bakım ünitesi, üçüncü seviye yoğun bakım ünitesi olan hastanelerde ise ikinci ve birinci seviye yoğun bakım ünitesi bulunmalıdır (29.08.2007 tarih ve 7951 sayılı onay)
Yoğun Bakım Ünitelerinin Sınıflarına Göre Asgari Standartları
Yoğun Bakım Ünitelerinin Türleri
Yoğun bakım ünitelerini aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür:
– Yanık yoğun bakım ünitesi (burn intensive care unit)
– İlkyardım yoğun bakım ünitesi (emergency intensive care unit)
– Koroner yoğun bakım ünitesi (coronary intensive care unit)
– Ameliyat sonrası yoğun bakım ünitesi (surgical intensive care unit)
– Beyin ve sinir ameliyatları sonrası yoğun bakım ünitesi (neurosurgical intensive care unit)
– Taşınabilir yoğun bakım ünitesi (mobile intensive care unit)
– Doğum vakaları yoğun bakım ünitesi (maternal-fetal intensive care unit)
– Çocuk yoğun bakım ünitesi(pediatric intensive care units)