İSO, tarafından 51 yıldır kesintisiz bir şekilde hazırlanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının sonuçları açıklandı.
Araştırmada, yapı malzemeleri sektörünün istikrarlı yükselişini sürdürdüğü görülüyor. Ekonomik büyüklüğü yaklaşık 100 milyar dolar olan yapı malzemeleri sektörü, 2019 yılında ihracatını 23 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ araştırmasının sonuçları açıklandı. Araştırmada, Türkiye ekonomisinin lokomotifleri arasında yer alan yapı malzemeleri sektörü dikkat çekti.
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu
Sektörün ekonomik büyüklüğü yaklaşık 100 milyar dolar. Bunun 20 milyar doları ihracat, 80 milyar doları da iç pazardan oluşuyor. Sektör, 2018 yılını 85 milyar dolar iç pazar, 21,5 milyar dolar dış pazar büyüklüğü ile kapatmıştı.
Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği’nden (Türkiye İMSAD) alınan bilgilere göre, sektör yaklaşık 400 milyon ton malzeme üretip taşıyor. Bunun 200 milyon tonunu madenler oluşturuyor.
Türkiye’nin gerçekleştirdiği 120 milyon ton ihracatın 40 milyon tonunu inşat malzemeleri sanayisi yapıyor. Sektörün ihracat gerçekleştirdiği önemli ülkeler arasında Almanya, İngiltere, Fransa, İsrail, ABD, Kanada ve Irak yer alıyor.
Bir süredir dalgalanmalar yaşayan inşaat sektörünün bu yıl bir dengelenme süreci içerisinde olması bekleniyor. 2019 yılında yapı sektörü için ihracat önemli bir çıkış yolu olarak gözüküyor. Bu yıl inşaat malzemeleri ihracatında yüzde 7-8 arasında bir artış olması ve 23 milyar dolara yaklaşılması öngörülüyor.
Tüm alt sektör grupları için ihracat pazarlarında olanakların iyileşmesi bekleniyor. İç pazarda, diğer yıllardan farklı olarak iki gelişme daha beklentiler arasında. Bunlardan biri yeni inşaat işlerinde talebin azalmasıyla birlikte yenilenme pazarının hareketlenmesi, diğeri ise döviz kurlarının ithalatı sınırlaması sebebiyle iç pazardan tedarikin artması.
Ar-Ge yapan firma sayısı 276’ya yükseldi
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasında, sanayinin teknoloji yoğunluğuna ilişkin veriler dikkat çekti. Yaratılan katma değer içinde 2017 yılında yüzde 20,2 olan orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payı 2018’de yüzde 22,2’ye ve yine 2017 yılında yüzde 3,6 olan yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payı 2018’de yüzde 5,3’e yükseldi.
Diğer yandan İSO 500 içinde Ar-Ge yapan şirket sayısında da umut verici bir artış yaşanıyor. 2018 sonuçlarına göre İSO 500 içinde Ar-Ge yapan firmaların sayısının, bu veriyi ölçmeye başlanıldığından bu yana en yüksek seviye olan 276 kuruluşa ulaştığı görülüyor.
İhracat yapmayan şirketler listeye girmekte zorlandı
İSO 500’ün ihracat performansı, 2018 yılında Türkiye ihracat performansının üzerinde gerçekleşti. 2018 yılında Türkiye’nin toplam ihracatı ve sanayi ihracatı yüzde 7 oranında artarken, İSO 500’ün ihracatı yüzde 11,3 yükseldi. İSO 500’de üretimden satışlar cirosuyla listeye girebilme alt bandı 309 milyon TL’den 414 milyon TL’ye yaklaştı.
Öte yandan ihracat yapmayan şirketlerin İSO 500 arasına girmekte artık zorlandığı listede; 30 yıl önce 398 olan ihracatçı şirket sayısının bugün 464’e yükseldiği görülüyor. Bu şirketlerin Türkiye ihracatı içindeki payı da sürekli olarak yükseliyor. 2017 yılında yüzde 41,1 olan bu pay 2018 yılında yüzde 42,8’e yükselirken, sanayi ihracatı içindeki pay da yüzde 42,8’den yüzde 44,5’e yükselmiş durumda.
Net satışlar 878 milyar TL’ye çıktı
500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun 2017 yılında 652,7 milyar lira olan üretimden net satışları, 2018 yılında yüzde 34,5 gibi yüksek bir büyüme performansıyla 878 milyar TL’ye çıktı. Bu hızlı büyümede, fiyat artışlarının yanı sıra döviz kurlarındaki yükselmenin ihracat gelirlerinde yarattığı artış da belirleyici rol oynadı.
İSO 500’ün yıllara göre üretimden satışlar performansına baktığımızda, 2012-2016 döneminde görülen zayıf büyümenin, 2017 yılında yerini reel büyümeye bıraktığı görülüyor. Üretimden satışlarda 2018 yılında da reel büyüme eğilimi devam etmekle birlikte, bir önceki yılın altında kaldı. 2017 yılında yüzde 19 olan üretimden satışlardaki reel büyüme, 2018 yılında yüzde 11,8’e geriledi.
İlk 50’de yer alan kuruluşların toplam üretimden satışlar içinden aldığı payın 2017 yılında yüzde 50,2 iken 2018 yılında yüzde 50,6’ya yükseldiği görülüyor. Bu artış ilk 50 kuruluşun üretimden satışlarının diğer 450 kuruluşun üretimden satışlarından bir ölçüde hızlı büyüdüğünü gösteriyor. Üretimden satışlar itibarıyla ikinci ellilik grubun payı da yüzde 12,9’dan yüzde 13,1’e yükseldi. Diğer grupların üretimden satışlar içinden aldıkları paylar sınırlı kalmaya devam etti.
FAVÖK büyüklüğü 140,2 milyar TL’ye yükseldi
2018 yılında İSO 500’ün faaliyet karı oranı 1,3 puan iyileşti ve yüzde 9,6’dan yüzde 10,9’a yükseldi. Toplam faaliyet karı mutlak büyüklüğü ise 2017 yılında 70,6 milyar TL iken 2018’de yüzde 52,7 artışla 107,8 milyar TL seviyesinde gerçekleşti.
Faaliyet karlarındaki artış, satış maliyetlerinin ve faaliyet giderlerinin net satışlara göre daha düşük hızda artmış olmasından kaynaklandı. Önemli bir finansal rasyo olarak FAVÖK (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kar) bazlı sonuçlara baktığımızda, sanayi firmalarının yıllar itibarıyla esas işlerine yoğunlaşarak, FAVÖK büyüklüklerini daha yüksek oranlarda artırmakta oldukları görülüyor.
2018 yılındaki zorlu koşullar içinde sanayi firmaları yine ana faaliyet konularına ağırlık verdiler. İSO 500’ün FAVÖK büyüklüğü 2018 yılında yüzde 48 artarak 94,7 milyar TL’den 140,2 milyar TL’ye yükseldi, böylece firmalar son altı yılın en yüksek FAVÖK artışını gerçekleştirdi. Vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamı ise yüzde 19,7 artarak 53 milyar TL’den 63,5 milyar TL’ye yükseldi.
Faaliyet karı 107,8 milyar TL
İSO 500’ün karlılıklarına baktığımızda 2018 yılında 500 Büyük şirketin 107,8 milyar TL’lik faaliyet karı elde ettiği görülüyor. Aynı yılda diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 270 milyar TL iken, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar 214,2 milyar TL olarak gerçekleşti.
Alt kalemler olarak kambiyo karları 231,5 milyar TL, kambiyo zararları ise 200 milyar TL oldu. Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar ile gider ve zararlar arasındaki fark alındığında 55,8 milyar TL’lik üretim faaliyet dışı net gelir elde edildiği görülüyor. Bu rakamın 31,5 milyar TL’sini net kambiyo karları oluştururken, kalan 24,3 milyar TL’si faiz, iştirak, temettü gelirleri gibi pek çok kalemi içeriyor.
Borçlanmanın payı yüzde 67 oldu
2018 yılında İSO 500’ün finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı yüzde 49,8’den yüzde 88,9’a yükseldi. İSO 500’de 2017 yılında yüzde 62,9’a kadar yükselen borçların payı, 2018 yılında 4,1 puan daha artarak yüzde 67’ye çıktı. Özkaynakların payı ise yüzde 37,1’den yüzde 33’e geriledi.