Antoine de Chezzy’nin 1775 yılında yaptığı çalışmasından yararlanarak 1905 yılında Allen Hazen ve Gardner S. Williams çeşitli testler ve çalışmalar yaparak Hazen-Williams sürtünme kaybı formülünü bulmuşlardır.
Suyun ağırlığı ile olan basınç kaybı yanında hidrolik hesaplamalarda diğer bir önemli basınç kaybı sürtünme kaybıdır. Borunun iç yüzeyinin suya karşı göstermiş olduğu sürtünme direncinden kaynaklanan kayıptır. Özellikle yangın sulu söndürme sistemleri hidrolik hesaplamalarında sürtünme basınç kaybını hesaplamak için Hazen-Williams formülü en çok kullanılan standart bir formüldür.
Hazen-Williams Formülü
Pm=6.05 [(Qm 1,85)/C1,85 dm4,87] *105
Pm= Birim uzunluk borudaki sürtünme direnci (bar/m)
Qm= akış (lt/dk)
C= Sürtünme Kaybı Katsayısı
dm= boru iç çapı (mm)
C sürtünme kaybı katsayısı Hazen ve Williams tarafından geliştirilen boru iç yüzeyinin malzeme, üretim ve ortam şartlarında karşılaştırılarak oluşturulan boru iç yüzeyinin pürüzlülük durumunu gösteren bir katsayıdır. C sürtünme kaybı katsayısı büyüdükçe boru iç yüzeyi daha pürüzsüzdür.
| Sürtünme Kaybı Katsayısı C | Düzeltme Çarpanı |
| 100 | 0.713 |
| 120 | 1.00 |
| 130 | 1.16 |
| 140 | 1.33 |
| 150 | 1.51 |
Örnek Hesap;
2” çapında galvanizli boruda 200 lt/dk debi ile aktığında birim boyda ki sürtünme kaybı nedir?
2” borunun iç çapı 53 (mm) dir,
C= 120 Galvanizli boru,
Q= 200 (lt/dk)
Pm=6.05 [(Qm 1,85)/C1,85 dm4,87] *105
Pm=6.05 [(200 1,85)/1201,85 534,87] *105
Pm= 0,0062 (bar/m)
Toplam sürtünme kaybını hesaplamak için boru boyu ile Pm çarpılır. Aynı malzemeden yapılmış uygulamada boru çapını daha büyük seçerek sürtünme kaybı azaltılır.
2” galvanizli boruda, 200 lt/dk debide Pm=0,0062 bar/m dir.
3” galvanizli boruda, 200 lt/dk debide Pm=0,0008 bar/m olur.
| Hazen Williams Formülü Excel Hesaplama Formu | |
| Açıklama | İndirme Linki |
| Hazen Williams Hesabı |  Hazen-Williams.xls |