Katı Yakıtlı Kazan yakma, uyutma, söndürme, temizleme işlemleri ile birlikte kazan suyu sıcaklığı, sirkülasyon pompası çalıştırılması, baca damperi ayarı, hava klapesi, küllük bakımı, duman boruları ve ızgaların temizlenmesi gibi işlemler detaylıca açıklanmıştır.
Katı Yakıtlı Kazan Yakma
Yakıtın Tutuşturulması
Katı yakıtlı kazanlar yakılmadan önce sistemdeki su seviyesi hidrometreden (sıcak sulu sistemler) veya manometreden (buharlı sistemler) kontrol edilerek eksikse tamamlanır. Ocağa atılacak kömür azami 50-60 mm. (yumruk büyüklüğünde) olmalıdır. Büyük kömürlerin mutlaka kırılması gerekir.
Kazanın kömür yükleme kapağı açılarak üzerine düzgün bir şekilde, 10-15 cm kalınlığında kömür serilir. Izgaranın ön kısmında (biraz) odun konulacak yer hariç, kömür serilmemiş yer kalıp kalmadığı (bilhassa köşelerde) kontrol edilir. Ön tarafa odun veya yonga yerleştirilir. Ön tarafına odun veya yonga yerleştirilen kömür; kâğıt, yağlı üstüpü gibi parçalar konularak tutuşturulur. Tutuşturma için hiçbir şekilde benzin gibi parlayıcı, patlayıcı madde kullanılmaz. Kömür kapağı kapatılır. Kül kapısı sonuna kadar açılarak kömürün doğal çekişle tutuşması sağlanır.
Kazana Yakıt Beslemesi
Ateş bütün ızgara yüzeyine yayıldığı zaman, ateşin üzerine kazan kapasitesinin 1/3 „ü kadar kömür takviyesi yapılır. Kül kapağı yarı açık bırakılarak yanma sağlanır. Tam yanma sağlanınca kül kapağı kapatılır.
Resim 4.1: Kazanın tutuşturulması
Kazanın Hava Ayarının Yapılması
Kül kapağı yarı açık şekilde yanma sağlanır. Tam yanma sağlanınca kül kapağı kapatılır.
Kazan Suyu Sıcaklığının Kontrolünü Yapmak
Kazan suyu sıcaklığı (kazan üzerindeki termometre) dış hava sıcaklığına göre ayarlanmalıdır.
Sirkülasyon Pompasını Çalıştırmak
Otomatik kumandalı modellerde kazan suyu sıcaklığı 30 – 40°C‟ye çıkınca pompa otomatik olarak çalışır ve devreye girer. Diğer modellerde, kazan sıcaklığı 30 – 40°C‟ye çıktığında by-pass vanası kapatılarak sirkülasyon pompası çalıştırılır.
Kazanın Yakılması
Kazan ocağının gözetleme deliğinden bakılarak yanmanın iyi olup olmadığı (portakal rengi alev çıktığı) kontrol edilir. Izgara üzerindeki kömür yanıp köz haline geldiği zaman mevcut kömür, ızgaranın sağ yarısında ızgara boyunca toplanır. Izgaranın sol tarafına yeni kömür serilir. Böylece yastıklama metodu ile ızgaranın bir sağ yarısına, bir sol yarısına kömür serilerek yakmaya devam edilir.
Resim 4.2: Kazan yastıklamasının yapılışı
Ocak açıldığı zaman içeriye giren soğuk hava, ocağı soğutup yanmayı bozduğu ve dolayısıyla kömür kaybına sebep olduğu için, kömür atma, şişleme, cüruf çıkarma işlemlerinin çok hızlı yapılarak ocak kapağının kapatılması gerekmektedir. Kazanın kül kapağından ızgara altına bakıldığında ışık görünmüyorsa süngü vurma zamanının geldiği anlaşılır ve süngü ızgara yüzeyinden kaydırılarak küller ızgara altına düşürülür. Süngünün dip tarafına hafif basılarak cüruflar ateş üzerine çıkartılır.
Süngü işleminin bitiminden sonra ateş üzerine çıkan cüruflar ateşin pozisyonunu bozmadan kanca ile alınır(Cüruf hiçbir zaman gelberi ile alınmaz).Şayet cüruf tam yanmamış ise ateş üzerinde bir müddet bekletilir sonra dışarı alınır. Süngü vurma işleminden sonra ızgara altına dökülen küllerde gelberiyle dışarı alınır. Bu işlemin dikkatle yapılması ateşin tam verimle yanmasını, hava kirlenmesinin önlenmesini ve kömürden tasarruf yapılmasını sağlar. Ateşin iyi yanabilmesi için en önemli şart; muhtaç olduğu havayı tam olarak almasıdır. İşte bu nedenle süngü vurma işlemini ihmal etmemek ve ızgara üzerinde kül tabakasını bulundurmamaya azami gayret sarf etmek gerekmektedir. Izgara yüzeyinin tamamı ateş tabakasıyla kaplanmalı, açıklık kalmamalıdır. Şayet ızgara yüzeyinde açıklık olursa hava bu açıklıktan kolayca gireceği için kömüre nüfuz edemez ve kömür iyi yanmaz. Kömür atma zamanının kaçırılmamasına bilhassa dikkat edilmelidir. Şayet kömür tavını kaybetmişse yeni atılan kömürün içerisinde bulunan gazların da yanmadan bacadan çıkmasına sebep olur.
Kazan suyu sıcaklığı (kazan üzerindeki termometre) dış hava sıcaklığına göre ayarlanmalıdır. Ocağın ateş kapağı kömür atmayı müteakip kapatılmalı ateş üzerinden soğuk havanın geçmesi ve mümkün olduğu kadar önlenmelidir. Kül hava kapağı ateşin yanma hızına göre ayarlanmalıdır. Sirkülâsyon pompası çalışınca kazan suyu sıcaklığı düşecektir. Kazan suyu sıcaklığı dış hava sıcaklığına uygun oluncaya kadar kazanın başından ayrılmayınız
İleri saatlerde yanmayı kontrol ediniz. Ocağın sağına ve soluna süngü vurduktan sonra ateşi düzenleyiniz ve bu defa kömürü ızgaranın diğer yarısına yastık şeklinde atınız, ızgaranın diğer yarısını mutlaka alevli bırakınız. Yeni atılan kömürün issiz bir şekilde yakılması mümkündür. Balıksırtı yöntemiyle günlük yakışa devam ediniz.
Katı Yakıtlı Kazan Uyutma
Yanan Yakıtın Beslenmesi
Izgara üzerindeki kömür yanıp köz haline geldiği zaman mevcut kömür, ızgaranın sağ yarısında ızgara boyunca toplanır. Izgaranın sol tarafına külsüz yeni kömür serilir. Bir süre sonra serilen kömür yavaş yavaş tutuşacaktır. Böylece yastıklama metodu ile ızgaranın bir sağ yarısına, bir sol yarısına kömür serilerek yakmaya devam edilir.
Yakıt Üstünün Külle Örtülmesi
Yanma olması için biliyoruz ki oksijenli yanma havası gereklidir. Hararetli yanan kömürün yanışını yavaşlatmak için hava ile irtibatını azaltmak gerekir. Bunun için yanan kömürün üzeri kül ile kapatılır. Yanma yavaşlatılır.Bu işlem, özellikle insanların hareketinin yavaşladığı gece saatlerinde yapılır.
Kazan Kapaklarının Kapatılması
Ateş kapağı ve kül hava kapaklarının kapatıldıklarında hava sızdırmamasına dikkat edilmelidir. İayet hava kaçakları varsa bunların en kısa zamanda giderilmesi için çareler aranmalıdır. Kazan çıkış borularının baca ile irtibatları ve baca kapağı, hava sızdırmayacak şekilde olmalıdır. Hava kaçakları varsa bunların da giderilmesi gerekmektedir.
Baca Damperinin Kısılması
Arka duman kutusunun bacaya çıkış borusunda yeri damperdir. Yanma için gerekli baca çekişinin hassas olarak ayarlanmasını mümkün kılarak maksimum verimi sağlar ve kazanın daha düşük kapasitelerde çalışmasını sağlar. Kazanın önüne kadar uzanmış olan ayar kolu hareket ettirilerek kazandan yanma sonucu ortaya çıkan baca gazı kazanı terk etme açıklığı kısılır. Böylece yanma yavaşlar. Yanan gaz dışarı çıktığı ve yerine yeni yanma gazı gelemediği için yanma kontrol altına alınmış olur.
Katı Yakıtlı Kazan Söndürme
Yakıtın Üstünün Islatılmış Kül İle Örtülmesi
Kazan yanmasını tamamlayarak normal şartlarda sönmesi gerektiğinde veya herhangi bir tehlike anında, yakıtın üzerine ıslatılmış kül serilir. Böylece kazanın yanmakta olan kömürü ile havanın irtibatı kesilir. Hava ile irtibatı kesilen kömür söner.
Hava Klapesi ve Küllük Kapağının Kapatılması
Küllük, katı yakıtlı kazanlarda yanma sonucunda meydana gelen küllerin toplandığı bölümdür. Aynı zamanda ön kısmında bulunan kapak da yanma için gerekli havanın sağlandığı kapaktır. Bu kapak kapatıldığında yanma için gerekli hava engellenmiş olur ve kazanın sönmesi sağlanmış olur. Hava klapesi yanma havasını sağlayan bir diğer ayrıntıdır ve hava ayarı buradan yapılır. Kapak tamamen kapatıldığında yanma havası sağlanamayacağından katı yakıtlı kazan söndürülmüş olur.
Katı Yakıtlı Kazan Temizleme
Fırça Çeşitleri
Kazan içindeki alev borularının temizliği önemlidir. Bunların temizliği çeşitli şekillerde üretilmiş fırçalar ile yapılır. Fırça çeşitleri:
– Plastik geçme kafalı fırça
– Sökülüp takılabilir vida başlıklı çelik silindirik tel fırça
– Burgulu tele sarılmış tel fırça
– Normal düz el fırçası
– Yuvarlak el fırçası
Izgaranın Temizlenmesi
Izgara üzerinde kömürün yandığı yerdir. Izgara üzerinde biriken küller gelberi yardımıyla boşaltılır. Bu bakım, haftada bir yapılmalıdır.
Ocağın Temizlenmesi
Yakıtın yandığı yerdir. Ocağın içindeki tavanlara yapışmış duman kirleri, fırça ile temizlenir. Yıllık bakımda temizlenmelidir.
Ön Duman Kutusunun Temizlenmesi
Kazanın önündedir. Birinci çekim borusundan gelen kızgın duman, buradaki kapağa çarparak ikinci çekim borularından arkaya ulaşır. Dumandaki yanmamış maddeler, çarpma esnasında burada kurum oluşturur. Bu kurumlar temizlenir.
Duman Borularının Temizlenmesi
İçinden alevi ve dumanları geçiren, geçirirken de dışındaki suyu ısıtan borulardır. Uygun çaptaki tel fırça ile içleri temizlenir. Aylık bakımda temizlenmelidir.
Arka Duman Kutusunun Temizlenmesi
Duman kanalları temizlenirken fırçaların kürüdüğü kurumlar arka duman kutusunda toplanır. Kapak açılarak biriken kurumlar temizlenir.