Emniyet Ventili, farklı akışkanlara ve belli bir basınca göre dizayn edilmiş olan sistemlerin tüm olumsuzluklara karşı korumaya alınması için, dizayn basıncı belli bir değer üzerine çıktığında akışkanın (buhar, sıvı, gaz) kontrollü olarak tahliye edilmesini sağlayan vanalara denir. Basınçlı kaplarla ilgili alınması gereken emniyet kuralları içerisinde, basınçlı kap genellikle 2 adet emniyet ventili ile techiz edilmektedir.
Emniyet Ventili Görevi
Sistem basıncının, ventilin ayar edildiği basınç değerinin üzerine çıkması halinde belirli miktarda buhar, gaz veya sıvıyı tahliye eder. Böylelikle emniyet altında tutulması istenen basınç sistemini müsaade edilmeyen basınç yükselmelerine karşı korur. Emniyet ventilini mümkün olan en az basınç düşümü ile tekrar kapamalı ve ventil sonraki açmaya kadar sızdırmaz olarak kalmalıdır. Emniyet ventili; tam tahliye kapasitesine, ayarlanan basıncın maksimum %10 basınç artmasıyla ulaşır. Emniyet ventilinin kapama basıncı: Sıkıştırılabilen maddelerde ilk açma basıncının (ayar basıncının) maksimum %10, sıkıştırılamayan maddelerde ise maksimum %20 altındadır.
Emniyet Ventili Terimleri
İşletme Basıncı: Basınçlı kap içerisinde kabul edilen basınçtır. Ayar basıncının altındadır. Genellikle işletme basıncı, emniyet ventili kapama basıncının altında tutulmaktadır. Maksimum İşletme Basıncı: Basınçlı kabın imalatçı etiketinde belirtilen maksimum basınçtır.
Ayar Basıncı: Ventil diskinin açılmaya başlaması anındaki basınçtır.
Tam Açma Basıncı: Emniyet ventilinin tam tahliye anındaki basınçtır.
Kapama Basıncı: Emniyet ventili diskinin tekrar site oturması anındaki basınçtır.
Karşı Basınç: Emniyet ventilinin çıkış tarafındaki basınçtır.
Basınç Yükselmesi: İlk açma basıncı ile tam açma basıncı arasındaki basınç farkıdır.
Basınç Düşümü: İlk açma basıncı ile kapama basıncı arasındaki basınç farkıdır.
Çalışma Basıncı Farkı: Basınç yükselmesi ile basınç düşmesi değerlerinin toplamıdır.
Emniyet Ventili Montaj, İşletme ve Bakımı
1- Depolama ve nakliye ve montajı itina ile yapılmalıdır.
2- Montaj zamanına kadar ventil yabancı madde ve tozlardan korunmalıdır.
3- Ventil mili, ekseni düşey olacak şekilde montaj yapılmalıdır.
4- Emniyet ventili ile basınçlı kap arasında herhangi bir vana konulmamalıdır.
5- Emniyet ventili montaj edildiği yerde kolayca müdahale edilebilir alana sahip olmalıdır.
6- Emniyet ventili çıkış borusu en kısa yoldan atmosfere açılmalıdır.
7- Emniyet ventili, çıkış borusu çıkış istikametinde eğimli olmalıdır.
8- Eğer emniyet ventili sonrası yükselme söz konusu ise dirsek kısımında oluşabilecek suyu almak için drenaj, pot (iç içe geçmiş iki boru), çap büyütme gibi seçeneklerden birinin dizaynı yapılmalıdır.
9- Her bir emniyet ventili için ayrı çıkış hattı yapılmalıdır. Eğer egzoz borusuna girişi olacak ise; emniyet ventili çıkışı ile egzoz arası mesafe minimum 4 metre olmalıdır. Ayar: Emniyet ventilleri uygulama yerinde kolayca ayarlanabildiği gibi ayarları yapılmış olarak da temin edilebilir.
İşletme ve Bakım
Emniyet ventili zaman zaman blöf kolu vasıtası ile tahliye yaptırılmalıdır. Böylece emniyet ventilinin normal çalışıp çalışmadığı kontrol edilmiş olduğu gibi içerisinde pislik toplanması önlenmiş olur. Emniyet ventilleri sistem bütününde diğer tüm ürünlerin çalışmadığı durumda sistemi korumak için daima çalışmaya hazır durumda olması gerekmektedir. Bu durumun sağlanabilmesi için emniyet ventilleri temiz olmayan akışkan ve dış ortam durumlarında revizyon ve bakıma tabi tutulmalıdır.
Set Ayar Basıncı
1. Set basıncını ayarlamak için ayar vidasını kullanın. Set basıncını ayarlarken, basınç ayar vidasını çevirerek, çıkış (set değerini) basıncını giriş basıncının en az %15 üstüne ayarlayın.
2. Giriş basıncı artırılarak set basıncı ayarlandığında, basınç ayar vidasını saat yönünde sıkıştırın. Set basınç ayarı bozulduğunda, basınç ayar vidasını saat yönünün tersine doğru gevşetip tekrar ayar yapınız
(Not: Basınç ayar vidası çalışırken, önce vida sabitleme somununu saat yönünün tersine gevşetin, sonra set basıncını istenen değere ayarlayın sonra vida sabitleme somununu saat yönünde sıkıştırın.
3. Yukarıdaki aşamalara göre, eğer set basıncı hala beklenildiği gibi değişmiyorsa: Aşağıdaki noktaları kontrol ediniz.
a) Emniyet ventili, ayarlanan set basıncına geldiğinde açma tepkimesinin hızını kontrol ediniz. Eğer tepkime yavaş ise; nedenlerini detaylı olarak kontrol ediniz.
b) Emniyet ventili yabancı madde veya sızıntıdan dolayı zarar görmüşse kontrol ediniz.
4. Set basıncı yetkili kişiler tarafından ayarlanmalıdır.
Isıtma Tesisatında Emniyet Ventili Kapasitesi
Isıtma tesisatında kapalı genleşme tankı ile birlikte sistemde kullanılması gereken diyaframlı ve yaylı emniyet ventillerinin boyutları Çizelge 1 ve 2 de verilmiştir.
| Emniyet Ventili Çapı | Isıtma gücü kW | Kcal/h |
| DN15(R ½”) | 50 | (45000) |
| DN20(R¾”) | 100 | (90000) |
| DN25(R1”) | 200 | (175000) |
| DN32(R1¼”) | 350 | (300000) |
| DN40(R1½”) | 600 | (ca.500000) |
| DN50(R2”) | 900 | (ca.750000) |
Çizelge 1 Diyaframlı Emniyet Ventili Seçimi (3 barlık işletme basıncına kadar kullanılır)
| Efektif Basınç (bar) | 3/4″ 20 | 1” 25 | 1 ¼” 32 | 1 ½” 40 | 2” 50 | 2 ½” 65 | 3″ 80 | 4” 100 | Emniyet Ventili çapı |
| 1.0 | 119 | 186 | 310 | 477 | 746 | 1261 | 1910 | 2984 | Sistem Isı Gücü (kW) |
| 1.5 | 157 | 245 | 406 | 626 | 978 | 1653 | 2504 | 3912 | |
| 2.0 | 173 | 270 | 448 | 691 | 1080 | 1825 | 2765 | 4320 | |
| 3.0 | 234 | 366 | 608 | 936 | 1463 | 2472 | 3745 | 5852 | |
| 3.5 | 264 | 412 | 685 | 1055 | 1648 | 2786 | 4220 | 6593 | |
| 4.0 | 292 | 456 | 758 | 1168 | 1824 | 3083 | 4670 | 7297 | |
| 4.5 | 318 | 497 | 826 | 1273 | 1989 | 3361 | 5092 | 7957 | |
| 5.0 | 344 | 538 | 894 | 1378 | 2154 | 3640 | 5514 | 8615 | |
| 5.5 | 370 | 578 | 960 | 1480 | 2313 | 3908 | 5920 | 9251 |
Çizelge 2 Yaylı Emniyet Ventili Seçimi ( Sistem ısı gücüne göre)