Buzdolabı çeşitleri tek kapılı, derin donduruculu ve no-frost olarak açıklanmış olup, çalışma prensipleri detaylıca belirtilmiştir.
Klasik buzdolapları (Tek kapılı buzdolabı)
Bu tip buzdolapları ticari olarak ilk kullanılmaya başlanılan buzdolabı tipleridir.
Klasik Buzdolabı Yapısı
Tüm soğutucuların çalışma prensibi tek kapılı ev tipi buzdolaplarında olduğu gibidir. Ekovat, soğutucudan gaz halindeki soğutkanı emer. Aynı zamanda gazı kondensere basar. Gazın sıcaklığı ve basıncı artar. Kondenser tarafından gazın sıcaklığı alınır ve gaz sıvılaşır.
Sıvılaşan gazı drayer (filtre) süzerek rutubet ve asitleri emer, toz ve benzeri katı maddeleri tutar. Temizlenen sıvı soğutkan kılcal üzerinden soğutucuya ulaşır. Soğutucuda hacim birden genişlediğinden ve vakumlu olduğundan gazın basıncı düşer. Düşük basınçta soğutkan, sıvı halden gaz haline dönüşür ve bu esnada etrafındaki ısıyı alır. Soğutucu ısısının alınması buranın soğuması demektir.
Evapta (soğutucu) buharlaşan gaz ekovat tarafından emilerek kondensere basar ve olay tekrarlanmış olur. Prensip şemadan ve yazılanlardan anlaşıldığına göre soğutucudan alınan ısı kondenserden dışarı atılır. Dolap içerisinde soğutucudaki soğuk havanın dibe çökmesi, alttaki sıcak havanın yükselmesi ve soğutucu tarafından soğutulması ile dolap hacminin soğuması sağlanmış olur.
Klasik Buzdolabı Çalışma prensibi
Ev tipi buzdolaplarının elektrik prensip şeması ise daha önceki ekovat devresine ilave olarak ekovata seri bağlı bir termostat ve bu ana devreye paralel bağlı buton ve lamba bulunur. Bu devrede röle yardımcı sargıyı devreye sokar, devreden çıkarır.
Termik, röle ve motor sargılarını aşırı akımlara karşı korur. Termostat, dolabın soğukluğunu, ayarlanan derecede ekovatı durdurup tekrar çalıştırır. Lamba butonu, dolabın kapısının hareketine bağlı olup dolap kapısı açıldığında kontakları kapanır. Aydınlatma lambası yanar. Dolap kapısı kapatıldığında kontaklarını açarak lambanın sönmesini sağlar.
Klasik Buzdolabı Bağlantı şemaları
Aşağıdaki şekillerde klasik buzdolaplarına ait gaz yolu şeması ve elektrik devre şemaları verilmiştir.
Şekil 2.1: Klasik buzdolaplarında gaz yolu şeması
Şekil 2.2: Klasik buzdolaplarında elektrik şeması
Klasik Buzdolabı Özellikleri
Bu buzdolaplarının kapısının tek oluşu ve aynı zamanda dondurucu kısmı karlanma yapmaktadır. Bu özellik no frost buzdolaplarında yoktur. Günümüzde bu tip buzdolapları artık evlerde kullanılmamaktadır (sadece büro tipi buzdolapları).
Derin Donduruculu Buzdolabı
Derin Donduruculu Buzdolabı Yapısı
Tek kapılı klasik buzdolaplarına göre farklıdır. Klasik buzdolaplarına nazaran bazı yapısal değişikliklerde göstermektedir.
Derin Donduruculu Buzdolabı Çalışma prensibi
Tek kapılı dolaptan farkı, bazılarında kondenser yağ soğutmalı ve iki soğutuculu olmasıdır. Soğutucular birbirlerine seri bağlıdır. Ekovat soğutucudan gazı emer, daha sonra önce birinci kondensere basar.
Gaz, ısıyı kondenserden atarak sıvı hale geçer. Birinci kondenserin çıkışı ekovat tabanındaki boruya bağlandığından sıvı halindeki soğutkan ekovat tabanından geçerken ekovat yağının ısısını emerek tekrar buharlaşır. Gaz ikinci kondenserden de bu ısıyı atarak tekrar sıvı haline geçer.
Gaz, drayer ve kılcaldan geçerek soğutucularda buharlaşarak etrafındaki ısıyı alır. Buhar halindeki soğutucu ekovat tarafından emilerek tekrar kondensere basar ve soğutma çevrimi tekrarlanır.
Derin Donduruculu Buzdolabı Bağlantı Şemaları
Derin donduruculu buzdolaplarına ait prensip şeması ve elektrik şeması aşağıda gösterilmiştir.
Şekil 2.3: Derin donduruculu buzdolabın içindeki hava akımı ve gaz yolu şeması
Şekil 2.4: Derin donduruculu buzdolabının elektrik prensip devre şeması
Derin Donduruculu Buzdolabı Özellikleri
Tek kapılı dolaptan farklı olarak elektrik devresinde ara bölme ısıtıcısı ve alt soğutucu (evap) ısıtıcısı bulunmaktadır. İki kapılı dolapların motorları tek kapılı dolap motorlarından daha büyük olacağından, motor üzerindeki röle ve termiğin güçleri de büyüktür.
Üst bölme (derin dondurucu) ısısı düşük (-5 ile -25 0C) olduğundan ara bölmede buna bağlı olarak ısı düşer. Havanın içindeki nem ara bölme olan saç profilde yoğunlaşarak terleme yapar. Bu terleme olayı bir ısıtıcı konularak önlenir. Isıtıcı şekil 2.3’ten görüleceği gibi devreye paralel bağlıdır.
Çoğu çift kapılı dolaplarda bu ısıtıcının yerini bir ucu ekovatın basınç ucuna, diğer ucu kondenserin giriş ucuna bağlanan boru buradan geçirilir. Gazı soğuması sağlanırken ara bölmenin de ısıtılması gerçekleşir. Ekovat durduğu zaman devreye girer. Yaklaşık 4000 ile 4500 Ω civarındadır. Ekovata seri, diğer devrelere paralel bağlıdır.
Şekilden görüleceği gibi ekovat çalıştığı zaman termostat kontakları kapalıyken akım, ısıtıcı uçları kısa devre durumundadır. Akım kısa yolu takip edeceğinden ısıtıcı üzerinden geçmez ve termostat üzerinden geçerek ekovatı çalıştırır.
Dolap içi soğuduğu zaman termostat kontakları açılır. Bu durumda akım, rezistans üzerinden sırası ile termik, motorun ana sargısı ve röle üzerinden devresini tamamlar. Isıtıcı alt evap karlanmasını eritir. Termostat kontaklarını kapattığında tekrar soğuma başlar. Isıtıcı devreden çıkar.
“Motordan akım geçtiği halde niçin çalışmıyor?” sorusu akla gelebilir. P=U²/R’ den 220²/4300=11W ve I=P/U=11/220=0,05 A bulunur. Bu değerdeki akım ekovat sargılarında bir manyetik alan meydana getirmez. Dolayısıyla ekovat ve röle çalışmaz.
No-Frost Buzdolabı
No frost buzdolaplarında gazlı, kompresörlü soğutma sistemi devre elemanlarının her biri mevcuttur, tek farkı evapratör yüzeyinde bulunan ısıtıcı rezistanslar ve bu rezistansları devreye alan ve çıkaran zaman rölesi bulunur.
No-Frost Buzdolabı Yapısı
No-Frost dolapların gaz çevrimi diğer dolaplar gibidir. Ekovat ile gaz kondenser, drayer, soğutucu üzerinden dolaştırılarak soğutma sağlanır. Ancak soğutucu gizli ve soğukluk üst ve alt bölümlere bir fan motoru yardımıyla cebri olarak dağıtılmaktadır. Dolabın üst bölümü küçük ve üflenen hava fazla olduğundan burası derin dondurucu bölümüdür. Alt kısımda klepenin ayarlanmasıyla üflenen hava ayarlanarak istenilen soğukluk elde edilir.
No-Frost Buzdolabı Çalışma Prensibi
No-Frost buzdolaplarının yani buz çözme özelliği soğutma elemanlarının bazı zamanlarda ısıtılması ve buzların eritilerek kompresör üzerinde buharlaştırılması yoluyla çalışmaktadır.
No-Frost Buzdolabı Bağlantı Şemaları
Şekil 2.5: No-Frost dolabın içindeki hava akımı ve gaz yolu prensip şeması (1.ekovat 2. kondanser 3. evap (soğutucu) 4.timer (zamanlayıcı) 5.fan 6. su tahliye hortumu 7. klepe)
Şekil 2.6: No-Frost dolabın elektrik’i prensip şeması
Şekil 2.6’da 1. kol akımı termostat, ekovat ve timer üzerinden devresini tamamlar. Timer ekovatı belirli sürelerde durdurur ve ısıtıcıyı devreye sokar. 2. kol akımı ise butondan tekrar ikiye ayrılır. Kapının hareketine bağlıdır. Kapı açıldığında fanın akımını keser.
Nedeni ise soğuk havanın dolap dışına çıkmasını azaltmaktır. Kapının açılması ile birlikte dolap içini aydınlatan lambaya enerji verir. 3. kol akımı ise ısıtıcı devresini timer üzerinden tamamlar. Timer, ekovatı durdurulduğunda ısıtıcıya enerji vererek soğutucudaki (evaptaki) karın erimesi sağlanmış olur. Dolaplarda karlanma ve buzlanmanın önüne bu şekilde geçilmiş olunur.
Not: Prensip şekiller geneldir. Her markanın çeşitli modellerinde bağlantı şemaları farklıdır. Bağlantı uçları bilinmeyen dolapların bağlantıları o dolaba ait bağlantı şeması elde edilerek şemaya göre yapılmalıdır.
No-Frost Buzdolabı Özellikleri
No-Frost buzdolapları, çalışma sistemi ile diğer statik dolaplardan farklıdır. Normal buzdolaplarında, dondurucu bölümde, kapı açılmalarında buzdolabının içine giren nem ile gıdaların nemi, dondurucu bölme içerisinde buz oluşmasına neden olur.
Oluşan kar ve buzun belirli zaman aralıklarında eritilmesi için, buzdolabının durdurulması, bu işlem sırasında soğukluğunun korunması gereken besinlerin dışarıya çıkartılması, biriken buzun temizlenmesi gibi işlemlerin yapılması gerekmektedir.
No-Frost dolaplarda ise, durum tamamen farklıdır. Fan yardımı ile kuru ve soğuk hava soğutucu ve dondurucu bölümlere birçok noktadan homojen olarak üflenir. Raf aralarına dahi homojen olarak dağılan soğuk hava sayesinde bütün yiyecekleriniz eşit oranda ve düzgün olarak soğumasını sağladığı gibi, nem ve buz oluşmasına imkân vermez. Bu nedenle sahip olduğunuz mekanik No-Frost buzdolabınız, geniş hacim ve estetik görüntüsünün yanı sıra size büyük bir kullanım kolaylığı sağlar.
Kaynak: MEGEP, Buzdolabı çeşitleri ve Buzdolabı Bağlantı Şemaları