Temiz su tesisatının, atmosfere açık (örneğin bahçe sulama) veya kapalı sistemlere (örneğin kazan dolaşım devresi) su beslediği noktalardan, basınç dengesinin bozulmasından dolayı gerçekleşen her türlü ters yönlü akışa GERİ AKIŞ denir.
Geri akış sonucunda temiz su tesisatına karışacak kirli su, kimyasal maddeler, mikroorganizmalar (örneğin kalorifer kazanı suyu, klima çiller devresi suyu, hipoklorit, v.b.) hayati tehlikeye yol açar. Temiz su tesisatına geri akışla gaz karışması bile (örneğin doğal gaz veya LPG) mümkündür.
1933 yılında ABD’de Chicago’da yaşanan bir olayda içme suyu tesisatı kirlenmiş, kirlenme sonucunda 1409 kişi amibik dizanteriye yakalanmış, bunlardan 98’i ise yaşamını yitirmiştir. Temiz su tesisatının geri akışla kirlenmesine dair kayıtlı ilk olay budur.
Şehir temiz su şebekesi basıncı yeterli olduğu takdirde musluğu açınca su akar. Örneğin, içinde deterjan bulunan temizlik kovamızı doldurmak için, banyodaki spiralli duşu kovanın içine koyalım. Musluk açıkken sular kesildiği takdirde kovadaki deterjanlı su emilerek temiz su tesisatına karışabilir. Bu örnekte gördüğümüz gibi, normal akış için gereken basınç dengesi yerine tam ters yönde basınç dengesi söz konusu olduğunda geri akış gerçekleşir. Geri akışa yol açan iki durum vardır: GERİ EMİŞ ve TERS BASINÇ.
Temiz su tesisatına karışması tehlikeli olan kirli su kaynağı, atmosfere açık bir sistem ise (örneğin bahçede biriken su, banyo küveti, paspas yıkama teknesi) GERİ EMİŞ yolu ile olacak geri akış önlenmelidir.
Kirli su kaynağı basınç altında ise (örneğin kalorifer kazanı, fabrika boyahane dolaşım hattı, klima çiller devresi dolaşım hattı) TERS BASINÇ yolu ile olacak geri akış önlenmelidir.
Geri akışı önlemek için sabit hava aralığı, atmosferik vakum kırıcı, basınçlı tip vakum kırıcı, Konut Tipi Çiftli Çekvalf (Monoblok), Çiftli Çekvalf (Monoblok), Atmosferik Ventilli, Ara Basınç Zonlu Geri Akış Önleyici kullanılmakadır.
Sonuç
Geri akış; geri emiş ve ters basınçtan kaynaklanan, tesisat yolu ile insan sağlığına zarar verecek çok ağır sonuçlara yol açan bir durumdur. Geri akışı önlemek için tüm temiz su tesisatı bir bütün olarak ele alınmalı, yerel su idareleri ile birlikte çalışılmak yolu ile, temiz suyun yerel su idaresinin sağladığı çıkış noktasından başlanarak en son kullanım noktalarının herbirine kadar geri akış kontrolü yapılmalıdır. Geri akışa olanak tanıyan temiz sudan kirli suya geçiş bağlantılarının tümü tasarım aşamasında tespit edilmeli, her tür geçiş bağlantısına uygun geri akış önleme çözümü saptanarak uygulamaya alınmalıdır. Amerika Birleşik Devletleri'nde geri akış önlemeye ilişkin ortak programlar hazırlanmış, yerel su idareleri ile tüm tasarımcı ve uygulamacıların birarada çalışmaları yolu ile başarı ile uygulanmaktadır.
Konu ile ilgili kaynak bilgi için: Ömer Kantaroğlu tarafından hazırlanan Geri Akış Önleme makalesini inceleyebilirsiniz.
