Yangın dolabı, otomatik olmayan bir yangın tesisatı olup binaların tasarımında ele alınacak önemli konulardan birisi yangın söndürme sistemleridir. Yangına ilk önce elle yangın tüpleri vasıtasıyla müdahale edilir. Yangının durumuna göre en yakın yangın dolabına gidilerek yangın dolabı açılır ve yangın hortumu açılarak yangın vanasının açık konuma getirilmesiyle yangına basınçlı su ile müdahale edilir. Eğer yangın şiddeti artmışsa yangın springleri otomatik olarak devreye girerek yangına müdahale edilmiş olur. Yangın söndürülemeyecek şiddette ise itfaiyeye en kısa sürede haber verilir.
Yangın Dolabı Boru Bağlantıları
Elle çalıştırılan yangın tesisatı boruları, galvanizli demir veya dikişli-dikişsiz siyah boru ile ve çapı en az 2” olacak şekilde döşenir. Boru bağlantı türü, boru çeşidine göre farklılık gösterir.
Genellikle boru bağlantıları:
– Dişli bağlantı
– Kaynaklı bağlantı
– Flanşlı bağlantı
– Kelepçeli bağlantı türlerinden birisi seçilerek yapılabilir.
Borular birleştirilmeden önce her türlü kir, pas ve imalat artıklarından arındırılmalı, temizlendikten sonra birleştirilmelidir. Dişli bağlantı sırasında kullanılan ara bağlantı parçalarının (Fittingslerin) sızdırmazlığının sağlanmasında keten, teflon veya sıvı conta kullanılır.
Yangın Dolabı Montajı
Elle çalıştırılan yangın tesisatlarında yangın dolapları kullanılır. Yangın dolabı en az 600x700x160 mm ebatlarındadır. İçinde bir yangın musluğu (Köşeli vana), 10 kgf/cm2 basınca dayanabilen keten hortum veya kauçuk esaslı lastik hortum, hortumun ucuna bağlanmış fıskiyesi (Lans) bulunan bir dolaptır. Hortum musluğa ve fıskiyeye sıkıca bağlanır. Hortum dolap içerisindeki bir makaraya düzgün olarak sarılmış olabileceği gibi raf raf ya da rafların üzerine katlanmış olarak da konabilir. Burada önemli olan bir yangın anında fıskiye elle musluk açıldıktan sonra yangına koşulduğunda hortumun dolaşmadan açılabilmesidir. Hortumun boyu 10-30 m arasında değişebilir.
Fıskiye (Lans) genellikle alüminyum alaşımlardan yapılır ve 25, 50, 65 mm anma çaplarında olur.
Yangın dolapları mümkün olduğu kadar koridor çıkışı ve merdiven sahanlığı yakınına, kolayca görülebilecek ve ulaşabilecek şekilde yerleştirilmelidir. Yangın dolapları yangın anında katta bulunanlar veya olay yerine gelen itfaiyeciler tarafından kullanılır.
Değişik tip yangın dolapları mevcuttur. Vana kontrollü dolaplarda, yangın dolabında bulunan vananın açılması ile suyun devreyi beslemesi sağlanır. Normal durumda hortumda su yoktur. Vananın açılmasıyla basınçlı su dolar.. Genellikle keten bez hortumlar kullanılır.
Lans kontrollü dolaplarda hortumlar sürekli su ile dolu olduğundan kullanma bakımından daha kolaydır. Yuvarlak tip kauçuk esaslı hortumların ucunda bulunan lans açılarak yangına hemen müdahale edilir. Eğitilmiş personelin bulunmadığı yerler için çok uygundur. Son zamanlarda kolay ve çabuk kullanılabilirliği nedeniyle 1” çapındaki kauçuk hortumlu yangın dolapları tercih edilmektedir.
Yangın dolapları her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümde aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmayacak şekilde düzenlenmelidir. Prensip olarak bir yangın dolabı diğerini koruyabilecek uzaklıkta olmalıdır.
Yangın dolapları, binaların yangından daha iyi korunmasını sağlayan otomatik sprinkler sistemlerine alternatif değildir. Önemli yapılarda her iki sistem bir birini tamamlar ve bir arada yapılmalıdır. Binanın sprinkler sistemi korunması ve katlara itfaiye ağzı bırakılması durumunda yangın dolapları arasındaki uzaklık 45 m’ye kadar çıkabilir.
Yangın Vanası, Hortum ve Lans Bağlantılarını Yapmak
Elle çalıştırılan yangın tesisatlarında yangın dolabı içerisine yangın vanası (Köşeli vana) takılır. Yangın vanaları hortum bağlanabilecek şekilde imal edilir. 10-30 m arasında ve 10 kgf/cm2 basınca dayanabilen keten hortum veya kauçuk esaslı hortum vanaya sıkıca bağlanır. Hortumun boşta kalan ucuna lans (Fıskiye) bağlanır. Lans hortumun sonunda su akışını yönlendiren ve kontrol eden parçadır. Kullanıcının, hortumun ucundan suyun miktarının (Açma, kısma, kapama) ve suyun atım biçimini (Demet atım, püskürtme atım, konik püskürtme) ayarlanmasını sağlar. Tüm ayarlara sahip olan su püskürtücüleri hortumun gerektiğinde tek kişi tarafından kullanılması için kullanıcının en büyük yardımcısıdır.
Yangın Tesisatını Test etmek
Yangın tesisatı binaya uygulandıktan sonra yangın vanaları ve dolabı montajı yapılmış tesisat sistemlerine şehir şebekesinden su verilerek yangın tesisatının testi yapılmış olur.
Bu yangın tesisatları ıslak yangın tesisatlarıdır, bu tesisat sistemi her zaman yangına hazır durumdadır bunun içersinde şehir şebekesinden su kesilmediği sürece tesisatta su bulunur.Diğer taraftan binalara uygulanan yangın tesisatlarından bir tanesi de kuru yangın tesisatlarıdır.Bu yangın tesisatlarında su bulunmaz. Yangın tesisatının bir ucu bina dışında olup yangın anında itfaiye araçları tarafından su verilmek suretiyle yangına müdahale edilmiş olur. Yangın tesisatının testi her katta bulunan yangın vanaları kapatılarak şehir şebekesinden bina yangın tesisatına su verilmek suretiyle test edilir. Basınç altında tesisat iki saat bekletilerek test gerçekleştirilir.
Bu esnada boru bağlantılar tüm noktalarda kaçak kontrolü gözle izlenerek yapılır ayrıca boru imalatında hata var ise basınçlı su altında yarılan borular gözlemlenir. Kaçak ve diğer problemler test durdurularak giderilir.
En çok kullanılan diğer bir yöntem ise test tulumbalarıyla yapılan test yöntemidir. İşletme basıncını bir buçuk katı basınç uygulanarak test işlemi yapılır. Bitmiş bir temiz su ve yangın tesisatlarının kaçak testi yapılması gerekir. Kaçak denemesi boruların üstü örtülmeden yapılmalıdır. Bu deneme, hem tesisatı yapan sorumlu firmanın ilişiği kesilmeden önce, işi tekniğine uygun yapmış olduğunun bir göstergesidir; hem de yerleşildikten sonra farkına varılacak su kaçaklarının doğuracağı hasar ve problemleri önler. Tesisattaki bütün vanalar kapalı duruma getirilerek kaçak testi yapılır. Kaçak testi su ve havayla olmak üzere iki yöntemle yapılır.
Su ile Kaçak Testi
Su ile kaçak testi en yaygın kullanılan yöntemdir. Kaçak testi yapılabilmesi için önce tesisatı bir miktar su ile doldurarak boru içindeki çapak, keten artıklarının dışarı atılması ve borular içinde hava bırakılmaması gerekir. Sonra deneme tulumbası ile tesisata su basılır. Deneme basıncı en az işletme basıncının 1,5 katı kadar olur. Tesisat istenen basınca ulaşınca deneme tulumbası üzerinde bulunan vana kapatılarak 10 dakika süre ile sızdırmazlık su basıncı testine tabi tutulur. Bu süre içinde hiçbir sızdırma olmamalı ve basınç düşmemelidir. Eğer basınç testinin izlendiği manometrede basınç düşerse kaçak olduğu anlaşılır. Kaçak olan boru hattı kontrol edilip sızıntı olan yer yeniden sıkılmalı veya değiştirilmelidir. Eğer kaçak yok ise tesisatın 24 saat aynı basınç altında tutulması gerekir. Son kontrolde kaçak yok ise tesisat boruları ölçüsünde ve terazisinde sabitlenerek üzerlerinin çimento harcı ile kapatılması gerekir.
Hava ile Kaçak Testi
Çok soğuk iklimlerde ve soğuk günlerde su yerine basınçlı hava ile deneme yapılır. Kacak varsa kaçıntı yerleri sabun köpüğü ile tespit edilir. Bu tesisatta hava basıncı 2.5kgf/cm² den az olmamalıdır.