Vanadyum atom numarası 23, atom ağırlığı 50.9 olan bir elementtir. Bazı mineralleri şunlardır: Vanadinit-Pb5(VO)4Cl, patronit-VS4, deselemit-Pb(Zn,Cu).VO4OH, karnotit-KCa2(UO4)(VO4).3H2O ve kosceelit (Vanadyum ihtiva eden muskovit olarak da bilinir). Doğada, vanadyum nadiren ekonomik bir yatak oluşturabilir. Daha çok;
- Likidmagmatik olarak titanomanyetitlerle birlikte,
- Hidrotermal olarak Pb-Zn-Cu sülfidle birlikte,
- Biyojen olarak oolitik demir yataklarında ve bitümlü şistlerde,
- Sedimanter uranyum ve fosfat yatakları ile birlikte,
- Asfaltit ve bazı petroller de bulunmaktadır. Bu yataklardan da çoğunlukla yan ürün, bazen de ana ürün olarak kazanılmaktadır.
Vanadyum tenörü yatağın tipine göre değişiklikler göstermektedir. Dünyanın en büyük vanadyum kaynağı olan vanadyumlu titanomanyetit yataklarında V2O5 tenörü genellikle %0.2- 1 .1 arasında değişmektedir. Vanadyumun yan ürün olarak elde edildiği diğer yataklarda tenör, genellikle %1′ den düşüktür (DPT VII. Beş Yıllık K. Planı ÖİK. Raporu).
Vanadyum Kullanım Alanları
Vanadyumun en çok çelik endüstrisinde tüketilmektedir. Otomobil endüstrisi, uzay araçları ve uçak sanayiinde titanyumlu alaşımlarla birlikte vanadyumda kullanılmaktadır. Maleikahhidrit ve sülfirik asit üretiminde katalizör olarak, ayrıca seramik ve diğer kimya sanayiinde de tüketilen vanadyumun bu alanlardaki tüketim miktarı oldukça azdır. Son zamanlarda ABD’ de kıyı ötesi petrol sondajları borularında vanadyumlu alaşımlar kullanılmaya başlanmıştır. Rusya’ da yüksek basınçlı gaz borularının yapımında kullanılan, ancak giderek bu alanda tüketimi azalan vanadyum alaşımları, karbon ve manganlı diğer alaşımların paslanmaya karşı direncini artırdığı için özel boru (denizaltı) yapımında kullanılmaya devam edilmektedir. Vanadyumun gelişen son kullanım alanları ise; gözlük camlarının, sanayii ve büyük bina camlarının ultraviyole ışıklara karşı filtrasyonu ile A vitamini tabletlerin yapımı (katalizör) olarak sayılabilir (DPT VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı ÖİK Raporu). ABD’ de tüketilen vanadyumun ürün olarak % 88′ i çelik üretiminde, % 12′ si diğer kullanım alanlarında (demir dışı alaşımlar, pik demir, kimyasallar ve katalizör) kullanılmaktadır. Yine ABD’ de kullanım alanları itibari ile makine ve alet imalatındaki oran % 25, inşaat ve konstrüksiyon alanında % 21, ulaşım sektöründe % 32 ve diğer alanlarda % 22′ dir (Minerals Handbook, 1998-1999).
Ülkemizde vanadyum üretimi olmamakla birlikte tüketimi bulunmaktadır. Tüketimin de artarak devam ettiği Türkiye’nin vanadyum ithalat değerlerinden anlaşılmaktadır. İthal edilen vanadyum demir-çelik sektöründe demir alaşımları üretmek için kullanılmaktadır. İthal edilen vanadyum ürünleri ferrovanadyum, vanadatlar ve vanadyum pentaoksittir (DPT VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı ÖİK Raporu).