Merhabalar,
Yüzme Havuzlarında Hijyen ve Filtrasyon, Boyler Nedir ve Boyler Hesabı Nasıl Yapılır ?, Kapalı Yüzme Havuzlarında Klima ve Nem Alma, Yüzme Havuzlarında Isıtma Yükü Hesabı makalelerini inceleyebilirsiniz. Ayrıca Isısan Klima Tesisatı Kitabı'nda otellerde havuz ve spa gibi yerlerde klima ve havalandırma dizaynı örneklerini inceleyebilirsiniz. Ancak konu ile alakalı genel bilgi vermek gerekirse;
Spa (Jakuzi) Tesisatı
Filtreleme süresi, n = 1 saattir. SPA ‘da bulunan ve kendi sistemi ile filitre edildiğinden, sık sık değiştirilmeyen suyuna birden fazla kişi girebillir . SPA küvetinde , su ve hava karışımlı darbe yaparak sıcak su püskürten lüleleri (nozulları) vasıtası ile masaj yapan ve dinlenme sağlayan sıcak su havuzudur.
SPA’lar en çok 10 kişinin kullanabileceği kadar büyüklükte yapılır ve kişi başına en az 400 litre su hacmi bulundurulur. SPA kendine ait müstakil jet pompa/pompalarının yanında sirkülasyon pompası, kum veya kartuş filtresi, su ısıtıcısı, hava kompresörü bulunan komple bir sistemdir.
Spa- Masaj Havuzları:
Bir kişilik Spa havuzları daha çok, ısıtılan ve küçük su hacmine sahip olanlardır.Su sıcaklıkları (35°C – 39°C) derece arasında değişir. Yüzmek yerine oturarak kullanılır .Genel olarak gövdeleri akrilik veya güçlendirilmiş polyester’den yapılır. Fakat bunların betonarme gövdeli tipleri de mevcuttur.
Bir kişilik Spa havuzların , çok kişilik Spa ‘lara ( whirlpoolara ) göre farkı kullanıldıktan sonra suyun hemen boşaltılmasıdır. Hiçbir filitrasyon sistemi mevcut değildir ve kimyasal dezenfeksiyon uygulaması da yapılmaz . Bir kişilik SPA havuzları için tavsiye edilen minimum su hacmi 370 lt.dir.
Tabanına oturma halinde su derinliği 48 cm. yi geçmemelidir. Bir kişilik olacağından normal küvet büyüklüğündedir.
Çok kişilik Spalar ( whirlpool ) lar için Filitrasyon :
Bu tür Spa ‘lar için en verimli filitre tipi yüksek hızlı kum filitresidir. Filitre kumunun tane büyüklüğü 0.4 - 0.55 mm arasında olmalıdır. Sıcak suya bulaşan vucüt yağları ve kosmetiklerin hepsi, suyu süzen filitrede tutulur. Ancak zaman içersinde kum parçacıkları yağla kaplanarak kirlenir, uzun süreli kullanım sonunda ters yıkama yapılsa da yağ çıkmayarak kumda birikir. Bu probleme karşı spa’nın filitre kumunun her yıl değiştirilmesi tavsiye edilerek , filtre kumu daima temiz tutulur . Evlerde kullanılan spalarda, kartuş filitre çok yaygın olanıdır. Kartuş filitrelerde de zamanla yağ ve kozmetiklerin birikmesi neticesinde suda beyazımzı kirlilik görüntüsü meydana gelebilir . Filitre kartuşunu iyice yıkayarak veya artık çok tıkandı ise kartuş filitre değiştirilerek suyun temizlenmesi sağlanır.
Spalarda yükselen su sıcaklığı ve büyük su hareketi neticesinde, su yüzeyinden, kimyasal madde kayba uğrar . Ayrıca Klor, ısınan suda rahatsız edici koku çıkarır. Brom’un sıcak suyun hareketinden etkilenmesi klordan daha azdır. Fakat Klor Brom’dan daha hızlı aktif hale geçer ve daha fazla etkili olur. Ancak Brom iki mol daha fazla ağırlıkta olduğundan yüksek pH aralıklarındaki sularda dezenfeksiyon etkisi daha fazladır. Klor , çok fazla kişinin kullandığı spalarda , kötü kokusu olmasına rağmen emniyet bakımından kullanılması tavsiye olunur.
Spa sularında , klor kullanımında bağlı klor hızlı bir şekilde oluşur ve yükselir. Bunu engellemek veya bağlı klor oluşum hızını azaltmak için ozon kullanılır. Ozon aynı zamanda flokulant görevi de görür ve sonuçta Spa‘daki su daha berrak olur. Ozon brom ile beraber de kullanılır .
Brom’la beraber olursa kullanılmış bromu , tekrar faydalı brom haline geri dönüştürmek gibi ekonomik faydası da vardır. UV spa’lar için faydalıdır. Devamlı UV dezenfeksiyonu yapıldığında spa’daki su çok temiz olmaktadır.
UV bakteri ve diğer organik kirlilikleri yok eder . Fakat tek başına kullanılması çok güven verici bulunmaz bu nedenle az miktarda da olsa klor veya brom da kullanılarak suda oksidasyon sağlanmalı ve UV takviye edilerek güv veren bir su sağlanmalıdır.
Dozlama Değerleri
Ozon kullanılmayan ve sadece klor kullanılan spalarda suyun ısıtılması halinde 3-5 mg/lt serbest klor olmalıdır. Brom kullanılması halinde, sıcak suda toplam aktif brom değeri 4-6 mg/lt olmalıdır.
Klora ilaveten ozon kullanılması halinde ise serbest klor değeri 1 mg/lt nin üzerinde seyretmelidir. İdeal değer 2 ve 3 mg/lt . dir . Bu değer en emniyetli dozlanmış seviye olacaktır.
Su Dengesi:
Banyo yapan spa kullanıcısının ilk planda aradığı emniyet ve rahatlıktır. Dezenfeksiyon ölçümünden sonra, ölçülmesi gereken ikinci önemli değer “toplam alkali değeridir . Hava üfleyicisinin ( blower ) çalışması suyun carbondioksit kaybetmesine neden olur, bu da suyun Ph değerinin yükselmesine yol açar. pH yükselince suyun alkalitesi’nin düşmesine neden olur . Bu durumu düzeltmek için, devamlı çalışan spa’larda bir dozlama pompası ile sadece sodyumbikarbonat solusyonu yani “Ph-down” vererek pH’yı dengelenmelidir. pH-Down hem pH ve hem de alkali değerini istenilen seviyede tutmayı sağlayacaktır.
Turnover , havuzdaki tüm suyun filitreden bir tur devir etmesi için gereken süre demektir. Deneyimler ve kabul edilmiş kurallarla belirlenmiş bir tur süresi bilindiğinde; pompa debisi kolaylıkla hesaplanabilir.
( n ) devr-i daim süresi : dakika olarak
SPA’nın içinde bulunan toplam su hacmi (V ) : litre olarak,
Sirkülasyon pompasının debisi ( Q ) : litre / dakika ,
Pompa debisini hesaplamak için formül kısaca : .................... Q = V / n , dir
Spa ‘ların hacmi kişi başına 400 litre kabul edilerek hesaplanır . Spa’lar en çok 10 kişinin girebileceği büyüklükte
Yani V max = 10 x 400 = 4000 litre olabilir.
Beher tur için tavsiye edilen filitrasyon geçiş süreleri :
Genel kullanım amaçlı spa’larda 6 dakika ;
Özel ev spa’larında ise 15 dakikayı geçmemelidir.
BİR ÖRNEK OLARAK :
Bir SPA Genel kullanım amaçlı ve 4 kişilik olsun ,
Bu Spa’nın hacmi : V = 4 kişi x 400 lt/ kişi = 1600 litre olmalıdır.
Yukarıdaki tavsiyeden esinlenerek kabul edilen devr-i daim süresi ( turnover) : n max = 6 dakika olmalıdır. Sirkülasyon pompa toplam debisini hesaplamak için :
Q = 1600 / 6 = 266.67 litre / dakika, veya 266.67 x 60 = 16000 lt/saat kısaca Qp = 16 m3/ saat olarak hesaplanır.
SPA ‘da filitreleme ve dezenfeksiyon sistemi günün 24 saatinde devamlı olarak çalıştırılacağı gibi , Spa’nın
Fiili kullanım süresi günde en çok 10 saat ön görülmelidir . Bu süre zarfında 1 kişi kapasite için, Spa’yı kullananların sayısı ortalama olarak 12 kişiyi geçmemelidir.
Örnek olarak 4 kişi kapasiteli Spa, günün en çok on saatinde 4 x 12 = 48 kullanıcının istifadesine sunulabilir. Esasen Spa’da sağlıklı kalış süresi 15 dakika kadardır. Her hal-ü karda spa’daki su iki günde bir yenilenmelidir. Çok kişilik , tam filitrasyonlu ev spa’larında kulanım şekli ne olusa olsun suyun en geç 3 ayda bir değişmesi gerekmektedir. Ayrıca bu tip spa’lara suyun kokmasını ve TDS in artmasını engellemek için zaman zaman taze su almak gerekir . Her ne kadar avrupa standartları, genel olarak su değişim miktarını, Spa’yı kullananlardan hemen sonra 30 lt yeni su alınmasını önerse de bu spa kullanımda pek pratik olmayıp, kolaylık da sağlamadığından bu kural genel olarak uygulanamaz. Onun yerine 2 günde bir tüm suyun değişimi işlemi daha kolaydır ve Spa’nın gövde temizliğine de imkan vermektedir.
Kaynak: Sami Bölükbaşıoğlu, Selim Bölükbaşıoğlu
