Boru tesisatlarında ana boru hattından, değişik noktalara (kullanım yerlerine) dağıtılması gereken akışkanlar (sıvı-gaz) için farklı veya aynı çaplı boru bağlantıları yapılması gerekir. Ana borudan kol alma dik (90°) veya 45° ‘lik açılarla hazırlanan boru ile yapılır.
Siyah Borularda Kol Alma Kuraları
Borulardan kol alma işleminde kaynak işlemi ayrı bir yer tutar. Kaynak, kol almada birçok kolaylıklar sağlar. İnce kenarlı boruların oksi-gaz kaynağı ile kaynatılması hâlinde zamandan tasarruf sağlanır. Kaynak işleminden önce boru kesitlerinin birleştirme hazırlığı tam olarak yapılmalıdır. Boruların birleştirilmesinde kullanılan kaynak tekniği, borularla petrol ve gaz gibi yakıt maddelerinin taşınması ile daha çok önem kazanmıştır.
Yakıt maddeleri veya diğer akışkanların taşınmasını yapan boruların kaynağı bilgi ve beceri gerektirmektedir. Boru kaynağı mümkün olan hızla yapılarak bitirilmelidir. Hızlı kay-nak yapılması boru kalınlıklarının küçük olmasından ileri gelir.
Boruların kaynatılmasında çapları R= 2″ kadar olan borular doğrudan doğruya R = 2″ den büyük olan borular kaynak ağzı açılarak kaynatılır. Özellikle küçük çaplı boruların kay-nağında çok az karbürlü alev kullanılır. Böylece en az ergime genişliği sağlanır. Bu genişlik 1- 2 mm olmalıdır. Kaynatma yöntemi olarak sola kaynak uygulanması daha yararlıdır.
Kolaylıklardan birisi de alev ısının ergitme alanına kısa zamanda toplanmasıdır. Bu kaynak tekniği ile kök (birinci) ve ikinci dikiş üst üste rahatlıkla çekilir. Kalın kenarlı borulara genellikle dar açılı kaynak ağzı açılır. Bu açıların değeri 50°- 80° arasındadır. Kaynak ağzı açılan parçalardaki dikiş işlemesi daha iyidir. Kaynak kalitesinin artması ile dikişin meka-niksel dayanımı, kaynatılan gerece yaklaşır. Kaynak dayanımının artmasına etken olan oksidin ergiyik alandan uzaklaşması ek teli ile yapılır. Borular yatay (düz) konumda konursa kaynağa en üst noktasından başlanır. Bu mümkün olmazsa borular döndürülerek kaynak konumuna getirilmelidir. Kaynatma noktası yarıçapa teğet olacak biçimde olmalıdır.
Borunun döndürülmesi mümkün olmazsa kaynak, boru çevresinin ¼’ ü kadar üst nok-tasından aşağıya doğru yapılır. Kaynak sırasında ergiyik alanı mümkün olduğu kadar küçük tutulmalıdır. Borular düz, yan (duvar) ve tavan olmak üzere üç konumda kaynak yapılır. Yan kaynak ile birleştirilen boruların kaynağı kolaylıkla yapılmaktadır. Oksigaz kaynağı, boru birleştirilmelerinde en yaygın kullanılan kaynak türüdür. Bir borunun çevresel kaynağında dört kaynak konumu uygulanmaktadır.
Bir borunun kaynağında önemli olan üç faktör vardır:
1. Boru kalınlığı
2. Kaynatma konumu
3. Boruların birleşme yerinin alıştırılması ve döndürülmesi
Kaynak telinin boru teğet çizgisine 30° lik konumda, üflecin tel ile olan açısı yaklaşık 100°lik açıklıktadır.
Boru birleştirmelerde ara kesit kaynakları çok önemli bir yer tutar. Bu kaynaklar, kenar kenara, kenar yüzeye ve yüzey yüzeye olmak üzere üç şekilde kaynatılır. Ara kesit alış-tırmalarda genellikle oksijen ile kesme uygulanmaktadır.
45º Kol Alma
45º kol almada ana hattan alınacak kol ile ana hat borusu arasındaki açı 45º dir. Ana hat ile kol çapı aynı olabileceği gibi farklıda olabilir. Her iki durumda da öncelikle boruların alıştırılması gerekir. Ardından ana hat borusuna delinir ve parçalar puntalanır. Parçaların konumlarında değişiklik olmaması için mekanik aletlerle sabitlenmesi gerekebilir.
90º Kol Alma
90º kol almada ana hattan alınacak kol ile ana hat borusu arasındaki açı 90º dir. 45º de olduğu gibi ana hat ile kol çapı aynı olabileceği gibi farklıda olabilir. Her iki durumda da boruların alıştırılması önceliklidir. Bunun için ayarlı gönyelerden yararlanılır. Ardından ana hat borusuna delinir ve parçalar puntalanır. Parçaların konumlarında değişiklik olmaması için mekanik aletlerle sabitlenmesi gerekebilir.
Dirsekten Kol Alma
Borulara kola almada 90º ve 45ºdışında farklı uygulamalarla karşılaşmakta mümkündür. Örneğin,pantolon paçası biçimli (ana boru sonunda aynı noktadan sağa-sola ve aşağı yukarı kolon bağlantılarında) kol almalar yapılır. Yön değiştirmelerde dirsek bağlantı kaynakları vardır. Hatta bazı durumlarda dirsek ve borunun karşılaşması farklı çaplarda olabilir. Diğer kol alma işlemlerinde olduğu gibi bütün boru karşılaşmalarının birbirine alıştırılması gerekir.
