Sıcak Sulu Isıtma Sisteminde Otomatik Sıcaklık Kontrolü

Bir sıcak sulu ısıtma sisteminde otomatik sıcaklık kontrolü sistemin karmaşıklık derecesine, büyüklüğüne ve kullanılan cihazların  tipine bağlı olarak büyük ölçüde değişir.

Otomatik kontrol sistemleri, yakıt tasarrufu, ısıl konfor  ve İşletme kolaylığı  sağlamak amacıyla kullanılır. Isıtma tesislerinde otomatik kontrol sistemlerinin kullanılmasıyla büyük oranda yakıt tasarrufu sağlanacağından sistem kendisini kısa sürede amorti edecektir.

Isıtma tesislerinde kullanılan otomatik kontrol sistemleri; kazan kontrolü, ısıtıcı kontrolü, sistem kontrolü ve zon (bölge)  kontrolü olmak üzere  dört ayrı grupta incelenecektir.

Kazan  Kontrolü

Sıcak sulu ısıtma sistemlerinde,  kazan su çıkış sıcaklığının istenen değerde tutulması amacıyla yapılan kontrol sistemidir.

Sıvı ve gaz yakıt yakan kazanlarda, kazan su çıkış sıcaklığı  kontrolü iki şekilde yapılır.

Kazan Termostatı

Kazan termostatı kazan su sıcaklığını ayarlanan sabit bir değerde tutar.Bunların en basiti iki kontaklı tiplerdir.Bunlar tek kademeli brülörün  ON-OFF kontrolüne bağlanır. Genellikle açma kapama sıcaklık farkı 6 ºC civarındadır.

Üç kontaklı termostatlar genellikle iki kademeli brülörlerde kullanılır.Bu termostatlar yine ON-OFF kontrollüdür. Kontaklara bağlanan 1. ve 2. kademeyi sıra ile devreye sokar ve çıkarır. Büyük sistemlerde kullanılır.

Oransal termostatlarda ise sürekli kontrol vardır. Oransal termostat ayarı ile  su sıcaklığı kademeli olarak değiştirilirken yakıt ve hava miktarı da  kademeli olarak değişir.

Oda Termostatı İle Kazan Kontrolü

Duyar elemanının yerleştirildiği odada sıcaklık sabit kalacak şekilde kazan çalışması ON-OFF olarak kontrol edilir. Oda termostatı ile kazan kontrolü daha çok kat kaloriferi sistemlerinde yapılmaktadır.

Isıtıcı Kontrolü

Isıtıcıların yaydığı ısı kontrol edilerek oda sıcaklığının  ayarlanan sabit bir değerde tutulması şeklinde yapılır.

Termostatik Radyatör Vanası

Radyatörden önce monte edilen vananın üzerinde oda sıcaklığından kumanda alan bir termostat vardır. Bu termostat oda sıcaklığındaki değişiklikleri algılayarak  vanayı açıp kapamak suretiyle radyatöre giren suyun debisini ayarlar ve böylece radyatörün yaymış olduğu ısı oda sıcaklığına bağlı olarak kontrol edilir. Genellikle villa tipi küçük çaplı ısıtma uygulamalarında kullanılır.

Üflemeli Konvektörlerin Isı Ayarı

Üflemeli konvektörlerde devri kademeli olarak ayarlanan fanlar kullanılır. Bu fanların devir sayıları artırıldıkça yaymış oldukları ısı da artar. Devir sayılarının artırılması fanın daha sesli çalışmasına neden olacağından çevreyi daha fazla rahatsız edecektir.

Üflemeli konvektörlerin üzerinde veya  odanın uygun bir yerinde oda sıcaklığındaki değişiklikleri algılayabilen bir termostat bulunur.Bu termostat   oda sıcaklığındaki değişiklikleri algılayarak  fanı durdurup çalıştırmak suretiyle  konvektörün yaydığı ısı kontrol edilir.

Sistem Kontrolü

Sisteme gönderilen sıcak su sıcaklığının, dış hava sıcaklığındaki değişmelere bağlı olarak, ayarlanması sıcak sulu ısıtma sistemlerinde  daima istenilen bir husustur. Dış hava sistem kontrolü; küçük ısıtma sistemlerinde gerekli bütün kontrol  mükemmeliyetlerini sağlayabilir.

Sıcak su kazanlarında dış hava sistem kontrolünün gerçekleştirilebilmesi için iki yöntem mevcuttur. Bunlardan birincisinde  kazan su sıcaklığı değiştirilir.İkincisinde ise kazan su sıcaklığı sabit tutulurken, sisteme gönderilen su sıcaklığı değiştirilir. İlk yöntemin boylerde kullanma sıcak suyu üretimine uygun olmaması, sistem su sıcaklığında değişik dalgalanmalara neden olması  ve düşük yüzey sıcaklıkları dolayısı ile korozyona neden olması gibi sakıncaları vardır. Bu nedenle bir üç yollu vana kullanan ikinci yöntem tercih edilir. Bu ikinci yöntemde  üç yollu vana  dış hava termostatından kumanda alarak,  aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, sisteme giden su sıcaklığını ayarlar.

Eğer sıcak su üretimi kazan yerine buhar veya kızgın su ile çalışan bir ısı değiştirgecinde gerçekleşiyorsa, dış hava sistem kontrolü  değiştirgece olan buhar veya kızgın su beslemesini  buhar halinde iki, kızgın su halinde üç yollu vana ile kısarak  ayarlar. Buna göre değiştirgeçte üretilen su sıcaklığı değişir.

Bölge (Zon) Kontrolü

Sıcak sulu ısıtma sistemlerinde bölge (zon) kontrolü sık rastlanan bir uygulamadır. Isıtılan bina içinde benzer konuma veya kullanıma sahip odalardan veya mahallerden meydana gelen grup veya bölgeye zon adı verilmektedir. Bu bölgede ısıtma kontrolünü, aynı değere ayarlanmış tek bir kontrol düzeni ile gerçekleştirmek mümkündür. Zon kontrol sistemini tek zonlu ve çok zonlu olarak ayırmak mümkündür. Tek bir ailenin yaşadığı küçük binaların çoğu tek zonludur.  Buradan binanın zonlara ayrılması  yöne,yüksekliğe  ve diğer faktörlere göre belirlenir.

Çok zonlu uygulamalarda her bir bağımsız zonun kontrolü değişik şekillerde gerçekleştirilebilir. En fazla tercih edilen  yukarıdaki şekilde gösterildiği gibi, sisteme sekonder sirkülasyon pompalarının ilavesi ile gerçekleştirilir. Bu durumda sekonder sirkülasyon pompası; üç yollu karışım vanası  yardımı ile ısıtma ihtiyacına göre, ısıtıcılardan geçen su sıcaklığını ayarlar.

Her hangi bir zon kontrol sisteminde  düzgün bir ısıtmanın olabilmesi için, zonların  iyi bir şekilde seçimi, ısıtma elemanlarının doğru boyutlandırılması ve sistemin doğru bir şekilde dengelenmesi gerekir.

Kaynak: ORHAN KISA, Makina Yüksek Mühendisi, Öğretim Görevlisi

Exit mobile version