Türkiye’nin en değerli yer altı kaynakları arasında olan bor; yapılan araştırmalar doğrultusunda insan sağlığına önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. İnsan vücudunda düşük miktarlarda ihtiyaç duyulan bor; besinler ve su yoluyla dışardan alınan bir mineraldir. 1981 yılında sağlık sektöründe yapılan araştırmalar doğrultusunda bor ürünlerinin insan vücudunda olumlu etkilere yol açtığı tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, sağlık sektöründe de her geçen gün yaygın bir kullanım alanına erişen bor; birçok tedavide kullanılarak etkin sonuçlar vermeye başlamıştır. İnsan vücudunda olumlu etkileri kanıtlanmaya devam edilen bor; besinler yoluyla tüketildiğinde halsizlik ve stres oluşumunu minimum seviyeye indirmektedir. Ayrıca, prostat kanserinin önlenmesi tedavisinde, göz iltihaplarının sterilizasyonunda, merhem yapımında ve özellikle beyin kanseri tedavisinde etkin olarak kullanılmaktadır.
Tedavilerde Etkin Olarak Kullanılan Bor
Bor ürünlerinin kullanıldığı sağlık sektöründe yapılan araştırmalarda; borun insan vücudunda bakır, magnezyum ve benzeri elementlerin emilimini artırmasından dolayı kemiklerin güçlendiği gözlemlenmiştir. Bu durum ağrıların azalmasına ve kemik yapısının güçlenmesine yardımcı olmaktadır. İnsan metabolizmasında kalsiyum, magnezyum ve fosfor dengesini ayarlayan bor; fosfor dengesini de optimum seviyeye getirerek kasların ve beyin fonksiyonlarının gelişmesine katkı sağlamaktadır. Ayrıca bor; osteoporoz tedavilerinde, alerjik hastalıklarda, psikiyatride, kemik gelişiminde, artiritte (iltihaplı romatizma tedavisinde) ve menopoz tedavisinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Beyin kanserinin iyileştirilmesi tedavisinde etkin olarak kullanılan Borlu Nötron Yakalama yöntemiyle; hasta hücrelerin seçilerek imha edilmesi ve sağlıklı hücrelere zararının minimum düzeyde tutulmasına yardımcı olmaktadır.
Sağlığa Bor Dokunuşu
Sürdürülmeye devam edilen bilimsel araştırmalarla canlıların yaşamlarında gerekli bir element olan bor; insan sağlığına sağladığı katkılarla sağlık sektöründe giderek önemli bir konuma erişmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yapılan açıklamada; yetişkin sağlıklı bireylerin beslenme yolu ile 1-13 mg bor tüketebileceği belirlenmiştir. Elma, armut, erik, hurma gibi meyvelerde, fasulye, nohut, mercimek vb. sebzelerde bol miktarda bulunan bor, pastörize sütlerin içeriğinde de yoğun olarak bulunmaktadır. Bor ürünlerinin doğada benzeri olmayan özellikleri sayesinde yerinin doldurulması neredeyse imkansızdır. Günümüzde yapılan araştırma sonuçları bir insanın günlük olarak belirli miktarlarda bor elementine ihtiyaç duyduğunu göstermektedir.
Geleceğin Yenilenebilir Enerjisinin Depolayıcısı: Bor
Kömür, petrol gibi fosil yakıtların rezervlerinin azalması ve bu kaynaklara olan talebin artması, alternatif enerji kaynakları arayışına neden olmaktadır. Teknolojik gelişmelerin devamlılığı ve her geçen gün artan dünya nüfusu enerjiye aşırı miktarda ihtiyaç duyulmasına yol açmaktadır. Bu doğrultuda, enerji kaynağı ve üretimine yönelik araştırmalar oldukça önem kazanmaktadır. Birincil enerji kaynaklarının üretimi ve tüketimi doğal yaşamı, çevreyi, insan sağlığını, ülke ve dünya ekonomilerini olumsuz anlamda etkilemektedir. Bor ürünlerinin etkili katkısıyla geleceğin enerji ihtiyacı sürdürülebilir, yenilenebilir, çevreye ve doğal yaşama duyarlı alternatifler oluşturarak enerji sektöründe önemli bir konumda yer almaktadır.
Borla Güçlenen ve Değerlenen Enerji
Geleceğin enerji kaynakları arasında görülen ve araştırma çalışmaları devam ettirilen hidrojenin elektrik enerjisine dönüştürüldüğü yakıt pilleri oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Ar – Ge aşamasında olan hidrojen; üretim, depolama, taşıma, yakıt pili geliştirilmesi, kullanım alanlarında sistem entegrasyonu vb. konularda bilimsel araştırmalarla geliştirilmeye devam etmektedir. Hidrojen enerjisinin yüksek verimle kullanılmasını sağlayan bor, sodyum borhidrürlü yakıt pillerinin geliştirilmesinde önemli ham maddeler arasında yer almaktadır. Ayrıca sodyum borhidrür arıtım kimyasallarında, selüloz ağartmada, metal yüzeylerin temizlenmesinde, metal yüzey işlemlerinde değerli metal kazanma işleminde ve atık sulardan ağır metallerin temizlenmesinde yaygın olarak tercih edilmektedir.
Geleceğin Enerjisine Bor Dokunuşu
Geleceğin sürdürülebilir ve yüksek verimli enerji kaynaklarının oluşturulmasına katkı sağlayan bor; yenilenebilir yapısıyla enerji sektörüne sodyum borhidrür ile değer katmaktadır. Sodyum borhidrür; elektronik cihazlarda, taşıtlar ve elektrik/ısı üretim tesislerinde, askeri ve sivil amaçlı kullanılan yakıt pillerinde sıkça tercih edilen bir üründür. Bor, ağırlıkça %10,8 hidrojen depolaması, yanıcı ve patlayıcı olmaması, hidrojen verme reaksiyonunu kontrol altında tutabilmesi vb. özellikleriyle kolay bir kullanım sunmaktadır.
Ar – Ge çalışmaları devam eden hidrojen depolama teknolojisinin önemli hammaddelerinden olan sodyum borhidrür üretim teknolojisinin geliştirilmesi, Eti Maden tarafından işletilen ve üretimi sağlanan Türkiye’nin en değerli madeni borun etkin olarak kullanılması açısından oldukça önemlidir.
Hayatın Her Alanına Dokunan Bor
Eti Maden tarafından katma değeri yüksek ürünlere dönüştürülen bor ürünleri devam eden Ar- Ge çalışmalarıyla birlikte yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Bor ve borlu ürünler; inşaat ve çimento sektöründe mukavemet arttırıcı ve izolasyon amaçlı yalıtım malzemelerinde kullanılmaktadır. Yapıların daha sağlam ve ısıya dayanıklı hale gelmesini sağlayan bor ve bor ürünleri içeren yalıtım malzemeleri hafif ve düşük maliyetli ürünlerin yapımında kullanılmaktadır.
Nükleer uygulamalarda; atom reaktörlerinde borlu çelikler, bor karbürler ve titanbor alaşımları yoğun olarak kullanılmaktadır. Paslanmaya karşı oldukça dayanıklı borlu çelik nötron absorbanı olarak tercih edilmektedir. Yaklaşık her bir bor atom bir nötronu absorbe etmektedir. Atom reaktörlerin kontrol sistemleri ile soğutma havuzlarında ve reaktörün alarm ile kapatılmasında da bor ve bor ürünleri kullanılmaktadır. Ayrıca nükleer atıkların depolanması işleminde kolemanit kullanılmaktadır.
Otomobil sektöründe; hava yastıkları ve antifriz yapımında kullanılan bor, hava yastıklarının hemen şişmesini sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Çarpma anında elementel bor ile potasyum nitrat toz karşımı elektronik sensör ile harekete geçirilmektedir.
Füze ve uçuş yakıtlarında bor ve bor ürünleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Özel uygulamalarda yakıt katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
Bor ürünleri; nanoteknoloji sanayide özellikle nano kaplamalarda koruyucu ve mukavemeti artırıcı özelliğiyle öne çıkmaktadır.
Katı ve hücre yakıtlarında; sodyum borhidrürden enerji üreten hücre yakıtıyla ilgili üretim aşamasındaki maliyeti düşürmeye yönelik Ar – Ge çalışmaları devam etmektedir. Sodyum borhidrürün kimyasal bağlarında hidrojen mevcut olup, katalizör hidrojeni açığa çıkarmaktadır. Bu üretimde temel prensip su ile boraksın reaksiyonudur. Bu reaksiyondan üretilen hidrojen direk içten yanmalı motorlarla beslenebilir veya hücre yakıtlarında da kullanılmaktadır.
Ayrıca bor ürünleri; fiber optik, kozmetik, kauçuk ve plastik sanayisi, fotoğrafçılık, havai fişek vb. patlayıcı maddeler, petrol boyaları, zımpara ve aşındırıcılar, kompozit malzemeler, manyetik cihazlar, ileri teknoloji araştırmaları ve mumyalama gibi birçok alanda da tercih edilmektedir.