Klimalarda elektronik kart arızaları elektrik şebekesi, montaj, bakım, ara bağlantılar ve elektromanyetik alana maruz kalmadan dolayı oluşmaktadır.
Elektronik çağının iki talihsiz gerçeği vardır; elektrik santralleri, duyarlı elektronik cihazların istediği temiz ve sürekli gücü temin edemez ve cihazların sağlığından ve güvenli çalışmasından müşterinin kendisi sorumlu olur. Yapılan bir araştırmada tipik bir klima cihazının birçok kez güç problemiyle karşı karşıya olduğunu ortaya çıkarmıştır. Güç problemlerinin etkisi cihaz donanım bozulmalarından, mikroçiplerdeki tüm bilgilerin kaybolmasına ya da kart yanmalarına kadar değişmektedir.
Klima Elektronik Kartların Yapısı ve Yerine Getirdiği Görevler
Günümüzde teknikte en büyük gelişme elektronik dalında olmuştur. Yarı iletken maddelerden yapılmış diyot, transistör, tristör, diyak ve triyak gibi elemanlar elektrik ve elektronik kumanda devrelerinde çok kullanılmaktadır. Bu tür yarı iletken teknolojisine dayalı elektronik devre elemanlarının çalışma ilkeleri transistör teorisine dayanmaktadır. Bu çok ayrıntılı ve teknik bir konudur.
Elektronik sistemlerde kullanılan elemanların hareket eden parçaları yoktur. Basit anlamda bir elektronik kontrol devresinde çevresel şartlara (sıcaklık, nem, manyetik alan, yoğunluk, seviye farkı vb.) göre değişen, akım, gerilim, direnç ve frekans değerlerinden faydalanılır. Bu değerlerdeki değişmeler hassas olarak algılanır ve sistemde bağlı bulunan cihazın kontrolü veya kumandası sağlanır.
Genellikle klima cihazlarındaki elektronik kartların iki ayrı devresi vardır. Bu devrelerin biri kumanda devresi diğeri de güç devresidir. Aşağıdaki resimlerde görüldüğü gibi. Birçok klimada kumanda ve güç devresi tasarımı değişmektedir. Yani tek bir elektronik kartta ya da her iki devrede ayrı ayrı kartlarda imalatı söz konusudur. Kumanda devresi üzerinde bulunan mikroişlemci üzerine yazılmış programlar ile klima kontrol ve kumandası sağlanır. Tabiî ki mikroişlemci de bilgileri kullanıcın kullandığı kumandadan ve sensörlerden (termistör) alır. Almış olduğu bilgiler doğrultusunda güç kartı üzerinden klima cihazının elektriksel elemanlarına (fan motorları, kompresör, solenoid valf gibi) kumanda eder.
Klimalardaki elektronik kart besleme enerjisi bir trafo ile voltajı düşürülerek sağlanır. Genellikle 12 voltla çalışmakta olup bazı marka cihazlarda 24 volt ile çalışanları da vardır. Gerilimin düşürülmesi için kullanılan trafolar elektronik karta montajlı ya da tamamen ayrı bir şekilde karşımıza çıkabilir. Elektronik kart düşük gerilimde çalışsa da güç devresi üzerindeki manyetik röleler ile yüksek gerilimde çalışan elemanların (fan motoru, kompresör vb.) kontrol ve kumanda imkânı sağlar.
Günümüzde “inverter” tip dediğimiz klimaların dışında üretilen birçok klimanın elektronik kartları iç ünite içerisine yerleştirilmiştir. Klima, iç ünite fan motoru plastik yuvasına kızaklı bir şekilde tırnaklar vasıtasıyla monte edilir. Klimaların dış ünitesinde ise sadece kompresör ve dış ünite fan motoru yol verme elemanları (kapasitör, bağlantı terminali ve klamensleri) bulunur. Kontrol ve kumanda teknolojisinin ilerlemesi ile klima cihazlarının elektronik kartlarının ebatları küçülmüş, genellikle güç ve kumanda devreleri tek kart üzerinde imal edilmektedir. Günümüzde on off çalışma prensibiyle üretilen birçok klima cihazının dış ünitesinde elektronik karta gerek duyulmamıştır. Daha çok inverter tip klimaların dış ünitelerinde yer alan elektronik kart, kompresörün değişen yük koşullarını karşılamak üzere kullanılmaktadır.
Inverter klimaların teknolojik özelliklerini şöyle açıklayabiliriz. Inverter; enerji tasarrufu sağlamak için geliştirilmiş bir özelliktir. Klimaların dış ünitelerinde kompresörün devri elektronik donanım desteği ile frekans kontrollü, kompresörün dönme hızı değiştirilerek yüke göre kapasite değişimi sağlanabilmektedir. Böylece düşük yük koşullarında enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Alternatif akım (AC) ve doğru akım (DC) ile frekansı ve gerilimi ayarlanabilen düzeneklere inverter sistemler adı verilir. Kalkış akımları olmadığından şebekeye ve cihaza zarar vermez. Sistem dur-kalk şekilde çalışmaz. Minimum ve maksimum aralıklarda yük kontrollü çalışır. Bahsedilen frekans değişiminde kullanılan elektronik kart büyüklüğünden dolayı dış ünite yer almaktadır.
Klima Elektronik Kart Arızaları Nedenleri
Şebeke Gerilimindeki Düşüşle Meydana Gelen Arızalar
Gerilim düzeyindeki kısa süreli düşüşler ciddi arızalara neden olmaktadır. Genelde klimalardaki tüm güç arızalarının % 87’si de bu problemden kaynaklanmaktadır. Ani düşüşler trafonun o alanın üzerindeki güç gereksinimleri ile başa çıkma çabalarının bir sonucudur. Gerilim düşümü, cihazda fazla akım ihtiyacı yaratacağından trafo, kart veya motorun yanmasına sebep olabilir.
Yüksek Gerilim (Darbeli Gerilim) Arızaları
Darbeler gerilimin ani olarak yükselmesidir. Gelgite benzer şekilde, darbe elektronik cihazlara zarar verir. Yakınlara düşen yıldırım nedeniyle ortaya çıkan darbeler fırtına ya da trafik kazası nedeniyle kesilen şehir cereyanının geri gelmesiyle de ortaya çıkabilir. Cihazların donanımına ve elektronik karta doğrudan zarar verebilir.
Yüksek Akım
Saniyenin 1/120’si kadar bir süre içerisinde kısa süreli gerilim yükselmesidir. Havalandırma ve güçlü elektrikli motorlar gibi cihazlar kapatıldığında gerilimin fazlası güç kablosu yoluyla dağılır. Bilgisayarlar, klimalar ve duyarlı benzeri cihazlar belirli bir voltaj aralığında güç kullanmak için tasarlanmıştır. Beklenilen tepe ve RMS (ortalama gerilim) üzerindeki herhangi bir akım düzeyi bileşenleri zorlayacak ve zamanından önce arızalara yol açacaktır.
Elektromanyetik Alana Maruz Kalma
Daha teknik olarak elektromanyetik parazit ve radyo frekans paraziti olarak adlandırılabilir. Elektriksel manyetik alana maruz kalan şebeke geriliminin düzgün olan sinüs dalgası bozulur. Elektriksel manyetik alan bir yıldırım, yük aktarımı, jeneratörler, radyo vericileri ve endüstriyel cihazlar dahil birçok faktör ya da olaydan kaynaklanabilir. Cihaz çevresinde veya şebekede bir şekilde oluşan elektromanyetik alan cihaza zarar verebilir.
Dikkatsizce Yapılan Klima Bakımları
Sektörde birçok kez karşılaşılan kart arıza sebeplerinden biridir. Genellikle klima bakımlarının tekniğine uygun olarak yapılmamasından kaynaklanmaktadır.
Hatalı Yapılan Güç ve Ara Kumanda Bağlantıları
Bu hatalı bağlantılar kablolardaki renk kodlarını doğru okuyamama ve takip edememe sonucu oluşmaktadır. Arızanın elektronik kart üzerinde olduğu tespit edildiğinde en doğru yapılacak işlem karta müdahale yerine kartı değiştirmektir.