Isıtma tesisatı kazan dairesi yerleşimi, vana ve armatür montajı, borulama, işletme, ölçme ve test gibi işlemler ile ilgili pratik notlar bulunmaktadır.
1- Çift kazanlı sistemlerde kullanılan denge kabının içerisinde bir delikli sac bulunmaktadır. Bu sacın sayesinde;
a- Sudaki partikül halindeki çamur ve pislikler sac üzerinde toplanır ve denge kabının dibine akar. Denge kabının dibinde bulunacak bir çamur alma ventilinden bu pislikler dışarı alınır.
b- Farklı devrelerin suları daha iyi karışım sağlarlar. Denge kabı burada karışım kabı görevini görür.
c- Delikli sac çarpma etkisiyle su içindeki havayı açığa çıkarır (bu hava, hava tüpü ile dışarı alınır).
2- İki veya daha fazla sayıda kazanı aynı kollektöre bağlarken, eşit dirençler oluşturulmaya dikkat edilmelidir.
3- Yoğuşmalı kazanların drenajı pis su borusuna direkt bağlanmamalıdır. Kanalizasyondan gelebilecek metan gazı patlamaya neden olabilir. Bunun için;
a- 40 cm. yükseklikte sifon yapılmalıdır.
b- Sifon üst ucu serbest olmalı, conta kullanmamalı ve drenaj suyu bir huni ile sifona akmalıdır.
4- Kalorifer kazanı dolum musluğu yerine, kalorifer tesisatı (ısıtma tesisatı) dolum musluğu deyiminin kullanılması daha doğrudur. Teorik olarak su dolumunun, kalorifer kazanında su soğuk iken yapılması gerekir. Pratikte kalorifer kazanları çalışırken dolum musluğundan tesisata soğuk su basılarak eksik su tamamlanmaktadır. Bu durumda kazanlarda ısıl şoklar ve yoğuşma olmakta ve kazan zarar görmektedir.
5- Kalorifer tesisatına su dolumu için, sirkülasyon pompası emiş kollektörü üzerine kalorifer su dolum musluğu tesis edilmelidir. (Kazan üzerine dolum musluğu monte edilmemelidir) Eğer pompa emişlerinde pislik tutucu yoksa dolum hattına 11/4’’ pislik ayırıcı konulmalıdır. Dolum hattı 1/2’’ veya 3/4’’ olur.
6- Merkezi sıcak su sistemi varsa, su dolumu buradan yapılmalıdır. Dolum için hortum kullanılmalıdır.
7- Kalorifer tesisatı (ısıtma tesisatı) dolum musluğu önüne su sayacı monte etmenizi öneririz. Böylece,
a- Tesisatın su hacminin ne kadar olduğu saptanabilir.
b- Seçilen kapalı genleşme deposu faydalı hacmi kontrol edilmiş olur.
c- Tesisatta su eksilmesi (su kaçağı) olması halinde tesisatta ne kadar su doldurulduğu saptanmış olur.
8- Boru tipi eşanjörlerde su hızları daha düşük olduğu için eşanjörün kireçlenmesi plaka tipi eşanjörlere göre daha fazla olmaktadır.
9- Çok kazanlı sistemlerde genleşme depolarının habercileri ve taşma boruları ortak yapılabilir. Ana taşma borusuna, her depo taşma borusu üstten bağlanmalıdır.
10- Tek kazanlı sistemde kalorifer kazanının giriş ve çıkışına vana monte edilmemelidir. Çok kazanlı sistemlerde ise gidiş vanası kollektör üzerine monte edilmelidir. Çünkü kazan üzerine vana monte edildiğinde, vana salmastrasından sızabilecek su, kazan izolasyonunu bozacaktır.
11- Dirençleri farklı ısıtıcılar aynı sistemde yer alı-yorsa, farklı basınçta sirkülasyon pompaları kullanarak ayrı zonlar yaratılmalıdır. Panel radyatörlerle döküm radyatörler aynı sistemde kullanıldığında, direnci az olduğu için döküm radyatörlerden daha çok su geçecektir. Sonuçta panel radyatörün verimi azalacaktır. Benzer şekilde fan coil veya radyatör aynı sisteme monte edilirse, pompalarının ayrı ayrı seçilerek iki ayrı zon yapılması daha uygundur.
12- Kalorifer tesisatında düşey kolonlara monte edilen kosva vananın şiber vanadan farklarından biri de; vanayı kapatınca yukarıdaki suyu boşaltabilmesidir. Montajda boşaltma vanasının üstte olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca havalık borusu üzerine de şiber vana yerine 1/2’’ kosva vana monte edilmeli, boşaltma ağzı olmalıdır. Havalık vanasındaki kosva vana kapatılıp, boşaltma ağzı açılmazsa veya şiber vana kullanılırsa, sistem üstten hava almayacağı için kolondaki su tam boşalmaz.
13- Emniyet ventili çıkışını aynı çapta boru ile yerden 10 cm. yukarıya kadar (çevre kanalına) indirin.
a- Emniyet ventili suyu atarken etraftaki izolasyonları bozmasın.
b- Kaçıran emniyet ventiline kör tapa takılmamalıdır.
14- Otomatik pürjörlerin üstteki tapasını gevşetiniz. (sıkı durumdayken hava atma görevini yapamayabilir.)
15- Kompansatör montajında o andaki hava sıcaklığını göz önüne alarak ön gerilme verilmelidir.
16- Kızgın su tesisatında tüm boşaltmalara çift vana monte edilmelidir.
17- Hidrometre ve manometreden önce mutlaka bir vana (manometre musluğu) monte edilmelidir.
18- Kalorifer tesisatında ve özellikle sıhhi tesisatta kalitesi sınırlı, ucuz fittings kullanmanın bedeli çok pahalıya mal olmaktadır. Son dönemde doğu bloku ve uzak doğu malı kalitesiz fittings ithali yapılmış ve bu fittings’lerdeki sorunlar binalarda daha sonra oluşan kaçaklar nedeniyle ciddi hasarlar yaratmıştır. Boru ve boru montajı malzemesinin her zaman en iyisini kullanmak işletmede daha ekonomik olacaktır.
19- Bütün kalorifer tesisatlarında minimum su seviyesi kontrollü olmalıdır.
20- Isıtma tesisatı için ideal konfor isteniyorsa, aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir;
a- Binanın ısı kaybı, cam altlarına yerleştirilen termostatik vana kontrollu radyatörlerle (statik ısıtma tesisatı ile) karşılanmalıdır. Radyatörde ısınarak yükselen sıcak hava, camdan gelen soğuk etkisini karşılar, odada uygun bir sıcaklık dağılımı elde edilir, konforla ilgili ideal şartlar sağlanır.
b- Soğutma ve havalandırma ise tavandaki difüzörler (anemostat ve menfezler) ile soğutulmuş hava ortama verilerek yapılmalıdır. Difüzörlerden üşenen hava sıcaklığı en fazla (kışın) 18 °C, en düşük (yazın) 14 °C olmalıdır. Kışın tavandan üşenen 18 °C sıcaklıktaki hava tavan seviyesindeki aydınlatma armatürlerinden ve diğer ısı kazanç kaynaklarından olan ısı kazançları dolayısıyla, ısınarak insanların yaşadığı seviyelerde oda sıcaklığına ulaşır ve insanların diri ve canlı kalmasını sağlayacak konfor şartlarını oluşturur.
c- Havalandırma amacıyla beslenen taze hava miktarında enerji tasarrufu kaygısıyla aşırı kısma yapılması, iç hava kalitesi sorunu yaratmaktadır. Bu nedenle taze hava miktarında cimri davranmamalıdır.
21- Kalorifer kazanlarında emniyet ventili en fazla 2 m içinde kazana yakın monte edilmelidir. Ventilin çıkış ağzını duvar dibindeki kanala uzatıp, ucunda boşalma veya kaçak görülebilecek şekilde bağlantı yapılmalıdır.
22- Eğer yatay bir borunun yolu üzerinde kiriş veya benzeri bir engel varsa, projede kirişin içinden boruların geçebileceği çapta delik ve kovan için yer bırakılmalıdır. Aksi halde borular aşağıya inip, tekrar yükseliyorsa hava tüpü yapılıp buradan oluşacak hava boşaltılmalıdır. Hiç bir zaman havalandırma olanağı yaratılmadan bir engel üzerinden yukarıdakinin tersine bir kıvrım yapılmamalıdır.
23- Yatay ana borularda çap değişikliği, hava toplanmasını önlemek amacıyla bir eksantrik redüksiyonla gerçekleştirilmelidir.
24- Sistem elemanlarını korumak amacıyla gerekli yerlere pislik tutucu yerleştirilmelidir. Önüne pislik tutucu yerleştirilecek elemanlar olarak pompa, otomatik kontrol valfleri, sayaçlar sayılabilir.
25- Boru sisteminden sökülmesi gerekebilecek elemanları tesisata rakor veya flanş ile bağlamak gerekir.
26- Kalorifer kolonlarında uygun yerlerde sabit nokta yapılmalıdır.
27- Çatıdaki havalık borularını toplarken kolon uzamalarına esneklik tanımak için kolonlardan 5 m mesafe bırakılmalıdır.
28- Genleşme deposuna giden borular, kazan çıkış borusunun üst kotundan alınırsa, ayrıca hava tüpüne gerek duyulmayacaktır.
29- Bodrum katta kolonların dağıtımı yapılırken, kolona olan yatay uzaklık 5 m olacak şekilde projelendirilmelidir.
30- Branşman boruları uzamanın fazla olduğu yerlerde 2-2,5 m civarında olmalıdır.
31- Radyatör branşman bağlantıları bir S oluşturacak şekilde mafsallı yapılmalıdır. Aksi halde pirinç vana veya ek noktasından kopma meydana gelir.
32- Kalorifer kolonlarında duvar geçişlerinde esnek kovanlar oluşturulmalıdır. Bu sağlanamıyorsa, branşmanlar duvarı geçmeden önce 2 m mesafeyi yatay geçmelidir.
33- Kolonlarda döşeme geçişlerinde kovan kullanılmalıdır. Perde kalorifer kolonunun 1-2 cm açığında bitmeli, araya macun doldurulmalıdır.
34- Boyler soğuk su giriş borusu üzerine, boyler ile vana arasındaki yere emniyet vanası konulmalıdır.
35- Boyler devrelerinde emniyet vanalarından suyu dışarı atmamak için genleşme deposu kullanılması gerekir. Bu depoların temiz su tesisatında kullanım için üretilmiş ve hijyen şartlarını sağlayan tipte olması istenir.
36- Paslanmaz çelikten üretilen boylerlerde çelik alaşım içinde bulunan nikel elementi nitrat ile ayrışarak suya karışmakta ve nikel alerjisi yapabilmektedir.
37- Kollektörlerde termometreler su akışının sürekli olduğu yerlere monte edilir. Pompa kollektöründe ise manometreler kollektör ağzından uzak noktalara (özellikle pompa çıkışındaki kollektör ağzından uzağa), mutlaka manometre sifonuyla birlikte, monte edilmelidir.
38- Emniyet ventili siparişi verilirken işletme basıncı bildirilmeli, ventiller fabrikada bu basınca göre özel olarak ayarlanıp teslim edilmelidir. Türkiye’de böyle bir alışkanlık olmadığı için emniyet ventilleri şantiyelerde ayarlanmakta ve istenmeyen kazalara neden olmaktadırlar. Emniyet ventilleri boşaltmaları boru ile açık kanala kadar indirilmelidir.
39- Basınç düşürücü montajında,
a- Dengeleme kabını mutlaka yatay boru eksenine monte ediniz
b- İşletmeye almadan önce diyaframın olduğu kısma su doldurunuz
c- İşletmeye alırken dengeleme kabından mutlaka hava alınız.
40- Soğuk bölgelerde kış aylarında ısıtma tesisatı su testi yaptıktan sonra tesisatın suyunu kazandan boşaltmak (özellikle camlar takılı değilse) yeterli değildir.
a- Radyatörlerin alt kısımlarında kalan su, radyatörler sökülerek tamamen boşaltılır.
b- Islak rotorlu pompalar da sökülerek içlerindeki su boşaltılır. Islak rotorlu pompaların ilk çalışmalarında ve her ısıtma mevsimi başında ilk çalıştırmada ön kapakları açılarak rotorlarına ilk hareket elle verilir.
Kaynak: Isısan Isıtma Tesisatı