Aşağıdaki standart ve genelgeler, hava dağıtımı konusunda iç ortam konfor ve bu konforu bozabilecek hava akımları dikkate alınarak belirlenmiştir.
ANSI/ASHRAE 55(a) ve DIN 1946, part 2
Amerikan ANSI/ASHREA 55a ve Alman DIN 1946 en fazla kullanılan standartlardır. Ölçüm aletleri, prosedür talepleri ve kullanılan alanın (occupied zone) boyutları bu standartların başlıca konularıdır.
NEN-EN-ISO 7730
Bu standartta ısıl konfor parametreleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir:
PMV- (Tahmin Edilen Ortalama Isıl Duyum1- Predicted Mean Vote):Tanımlanmış bir ısıl çevrenin belirlenen ölçeğe göre kullanıcıların çoğunluğu tarafından nasıl algılanacağını gösteren tahmini değer.
PPD- (Tahmin Edilen Memnuniyetsizlik Oranı- Predicted Percentage of Dissatisfied): İç ortam hava koşullandırmasından memnun olmayanların tahmini yüzdesi.
DR- (Hava Cereyan Oranı- Draught Rating): Hava cereyanından rahatsız olan insanların yüzdesi.
NPR-CR 1752
Bu Avrupa standartında iç ortam hava koşulları ile ilgili olarak üç kalite seviyesi belirlenmiştir. Bu seviyeler: ısıl iç ortam koşulları, iç ortam hava kalitesi ve sesle ilgilidir. İç ortam hava kalitesi, ısıl koşullar ve ortamdaki ses düzeyi toleransları çok dar aralıklarda olursa daha yüksek kalite seviyelerine ulaşılır.
NEN-EN-ISO 7726
Bu standartta iç ortam ısıl hava kalitesine karar vermek için gerekli prosedür talepleri ve gerekli ölçüm aletleri tanımlanmıştır.
Standartlara Göre Isıl Konforun Değerlendirilmesi
PMV- “Tahmini Ortalama Isıl Duyum”
Sıcaklık sayısal olarak ifade edilmesine rağmen, ısıl duyum diğer fizyolojik duyumlar gibi niteliksel olarak değerlendirilir. Isıl çevrenin bir gurup tarafından fizyolojik değerlendirilmesini sayısallastırmak amacıyla PMV Tablo 1’de verilen, -3 ile +3 arasında değişen yedi noktalı ASHRAE skalası kullanılır.
Deneysel bilgilerden, PMV indeksinin ortam sıcaklığına metabolizma hızına ve vücutta üretilen ısı ile, vücut ile çevre arasındaki ısı transferi arasındaki fark olarak tanımlanan yüke göre değisimini veren bir esitlik üretilmis, bu esitlikte analitik ısıl konfor denkleminden elde edilen yük yerine konularak, PMV indeksinin analitik ısıl konfor denkleminde (Fanger Denklemi) yer alan tüm parametrelere (kuru termometre sıcaklığı, hava hızı, hava nemi, ortalama ısınım sıcaklığı, aktivite, metabolizma hızı) bağlılığı analitik olarak ifade edilmistir. Bu esitliğe göre Fanger tarafından yapılmıs parametrik çalısmanın tablo halindeki sonuçlan EK 1’deki Tablo 3’de verilmistir.
Tablo 2’de verilen konfor sıcaklığına ve diğer ısıl çevre parametrelerine göre, bir konferans salonu için EK 1’e göre bulunan PMV indeksinde her iki seçenek için de PMV sıfıra yakın bir değerdir. Salondakilerin tümü için her iki parametre gurubunun nötral bölgede kaldığı söylenebilir.
PPD- “Tahmini Ortalama Memnuniyetsizlik Oranı
Ortalama Isıl Duyum İndeksi (PMV), belirli bir ısıl çevrenin içinde yasayan insanların tamamı tarafından fizyolojik değerlendirmesinin ölçütüdür. Bu ortalama değere bakarak, söz konusu ortamdaki insanların hangi oranda bu ortamı ısıl çevre açısından konforlu bulduklarını veya bulmadıklarını tahmin etmek mümkün değildir. İnsanlar birbirlerinden farklıdır ve aynı çevreyi farklı olarak algılayabilirler. Bir ortamda yasayan insanlar içerisinde ortamı ısıl açıdan konforlu bulmayanların yüzdesi Isıl Memnuniyetsizlik Yüzdesi (PPD) olarak adlandırılır.
PMV, PPD ve DR Arasındaki İlişkiler ve Isıl Konfor
PMV ve PPD değerleri arasında sabit bir ilişki vardır. Fanger, probit analiz yöntemini kullanarak3, Ortalama Isıl Duyum İndeksi ile Isıl Memnuniyetsizlik Yüzdesi arasındaki ilişkiyi deneysel verilere bağlı olarak incelemis ve grafik olarak (Sekil ifade etmistir (Grafik 1). Ortalama Isıl Duyum İndeksi’nin ısıl konforun analitik teorisi ile ısıl parametlere göre tahminini veren eşitlik ve bu grafik kullanılarak Isıl Tatminsizlik Yüzdesinin bulunması mümkündür.
Grafik 1’deki eğri PMV’de ekseninde “0” noktasına göre simetriktir. Yapılan araştırmalara göre insanlar soğuğu sıcaktan daha hızlı algılar. Buna göre bu eğrinin tam simetrik olmaması gerekir. Ancak bu dikkate alınmaz. ASHRAE 55 Standartı, -0,5< PMV< +0,5 koşulunu getirmiştir. Buna göre bir ortamda en az %5’lik bir grubun ısıl açıdan tatmin olmadığı görülmektedir. Grafik 1’den görüleceği üzere bu limit en fazla %10’luk bir memnuniyetsizliğe izin verir. Dolayısıyla PMV değeri önerilen -0,5 ile +0,5 arasında olduğu zaman PPD %10’dan daha düşük olur.
Bu noktada ısıl konfor koşullarını sağlayacak hava hızı NEN-EN-ISO 7730 standartına göre belirlenir. Bu standart DR değerini en yüksek %15 olarak önerir. Hava hızının türbülans yoğunluğunun, DR’nin değerini hesaplayacak şekilde ölçülmesi zorunludur. Türbülans yoğunluğu ölçülen ortalama hava hızı ile ilişkili gerçek hava hızının bant genişliğidir. İzin verilen ortalama hava hızı Grafik 2’deki hava sıcaklığı ve türbülans yoğunluğuna göre belirlenir. Temel varsayım odada bulunanların %15’inin rahatsız olabileceği kabulüne dayanır.
Örneğin, 25ºC sıcaklığında ve %10 türbülans yoğunluğundaki bir odada Grafik 1’e göre izin verilen hava hızı 0,28 m/s; %20 türbülans yoğunluğunda 0,23 m/s; %40 türbülans yoğunluğunda 0,18 m/s ve %60 türbülans yoğunluğunda 0,16 m/s’dir (Grafik 2).
Standartlar ve Testler
İklim laboratuvar testleri standartlara göre gerçekleştirilir. Bu testlerde hava hızı sensörlerinin tepki süresi ve doğruluğunun DIN-EN-ISO 7726 standartına uygun olması esastır.
Kış mevsimi (ısıtma) ve yaz mevsimi (soğutma) için özel koşullar ISO 7730’un D paragrafında tanımlanmıştır. Bu koşullarda odada bulunanların %80’inden fazlasının iç ortam hava koşullarından memnun kalacağı kabul edilir. Kullanılan bölgede (occupied zone) uygun hava besleme dağıtıcıları (difüzör) seçilirse hava hızı ve sıcaklık dağılımı standartlara uygun olacaktır. Özel HVAC yerleştirmeleri Barcol-Air’ın laboratuvarlarında test edilebilir. Bu test sırasında eğer gerekiyorsa tasarım kontrol edilir ve standartlara uygun hale getirilir. Yukardaki standartlardaki ısıl iç ortam değerler kesin olarak sağlanır.