Fan sistemi performansı, fanın fonksiyonunu kesin olarak tespit etmek için ölçülür. Bu amaç, fanın debi, basınç ve güç bakımından performansını tam olarak tanımlamayı içerir. Bunun ardından performans verileri, üreticinin kataloğundaki fan değerleri ile karşılaştırılır. Bu karşılaştırma yapılırken aşağıdaki faktörlerin dikkate alınması gerekir:
• Katalog değerleri, laboratuvar ortamında ideal koşullarda geliştirilmiştir.
• Fanın devir sayısı ve basılan havanın yoğunluğu için düzeltmeler yapmak gerekebilir.
Gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra, açıklaması olmayan her kayıp ya sistem etkisi sonucunda olmaktadır ya da yıpranmış veya kirlenmiş fan kanatları, hava kaçakları veya fan pervanesinin çalışma açıklığının yanlış olması gibi sorunlardan doğmaktadır. Böylece, performans verileri toplandığında verim hesaplanabilir. Fan performans verilerini toplarken, testin zamanlanması proses ile koordine edilmelidir. Test esnasında prosesin durumu kaydedilmelidir. Örneğin, bir çelik fabrikasında, damperler farklı zamanlarda açılıp kapanıyor olabilir. Test esnasında damperlerin durumu kaydedilmelidir. İdeal olarak test, hava akışının en kararlı olduğu zamanda yapılmalıdır.
Fan Sistemi Ölçüm Araçları
Manometreler
Temel manometre, “U” biçiminde bükülmüş bir plastik tüpten ibarettir. Tüpün içine genelde su olmak üzere sıvı konulur. Tüpün her iki ucu açık olursa, akışkan normal olarak kendi seviyesini bulmaya çalışır. Tüpün bir tarafına basınç uygulanırsa ve diğer tarafı atmosfer basıncına açık kalırsa, basıncın negatif veya pozitif olmasına göre akışkan aşağıya veya yukarıya hareket eder. Bu da, Pascal cinsinden basınç ölçümüne dönüştürülür.
Küçük basınç farklarını ölçmek için eğik manometre çok daha büyük doğruluk sağlar. Her iki türden manometrenin dezavantajı, açık tüpte sıvı bulunmasıdır. Ölçülen basınç beklenenden çok yüksek olursa, tüpün açık ucundan sıvı dışarı akar. Manometrenin elektronik versiyonu olan dijital manometrede saçılacak, dökülecek sıvı bulunmaz. Dijital manometrede iki port vardır. Portlardan biri kullanılırsa, okunan değer atmosfer basıncına bağıldır. Her iki port kullanılıyorsa, okunan değer iki port arasındaki fark basıncını gösterir. Manometre üreticileri hem aralık hem de çözünürlük belirtirler. Bilinen veya beklenen statik basınç, manometrenin aralığına giriyor olmalıdır.
Manometre satın almayı düşünürken, sisteminizde tam ölçüm yapmak için birden fazla manometre satın almanız gerekli olabilir. Örneğin, manometrelerden birisi makul basınç aralığına sahipken, ikincisi de hız basıncını ölçecek hassas çözünürlüğe sahip olur.
Pitot tüpleri
Pitot tüpleri, toplam basınç ve statik basınç ölçmek için kullanılır. Bu değerlerden yararlanılarak hız basıncı hesaplanabilir. Pitot tüpleri manometreler ile bağlantılı olarak kullanılır. İki tür Pitot tüpü vardır:
1) Küresel başlı Pitot statik tüpü. Hava akışında nem veya parçacıklar olduğunda statik tüp tıkanmaya maruz kalabilir.
2) Çift karşıt tüp. Aynı zamanda, ters etki tüpü, birleşik karşıt tüp veya S tipi tüp olarak da adlandırılır. Parçacıklar veya nem söz konusu olduğunda bu tip daha uygundur.
Pitot tüpünü kullanmak için önce kanalda delikler açılır, ardından tüpün ucu akış yukarısını gösterecek şekilde tüp deliğe sokulur. Hava hızının oluşturduğu kuvvet tüpün ağzından alınır ve bu da toplam basınç değerini verir. Tüpün etrafındaki bir dizi delikler, diğer bir deyişle yan portlar, statik basıncın ölçülmesini sağlar. Hız basıncı değerini almak için eğik manometre veya mikro manometre kullanılır; öte yandan, statik ve toplam basınç değerleri için standart manometre kullanılabilir.
Pitot tüpü, kanalın genişliği kadar uzun olmalıdır; aksi halde gereken tüm ölçümleri almak için kanalın karşı kenarından sokulması gerekecektir. Ayrıca, Pitot tüpü ile manometre arasındaki hortumları bağlarken çok sıkı sızdırmazlık gereklidir. Zamanla gevşeyen doğal kauçuktan yapılmış boruların ucundan bir parça kesilerek yeni bir kısmın açığa çıkarılması gerekebilir.
Barometreler
Barometre, vakuma kıyasla yerel atmosfer basıncını kPa cinsinden ölçer. Çeşitli barometre tipleri vardır. Basınç bilgisi ayrıca yerel havalimanından da öğrenilebilir. Ancak, havalimanının vereceği basınç, deniz seviyesine göre düzeltilmiş basınç olacaktır ve yerel yüksekliğe göre de düzeltilmesi gerekir. Fan ölçümleri yapılmadan önce ve yapıldıktan sonra barometrik basınç ölçülmelidir.
Takometreler
Takometre, fan ve motorun devir sayısını dakikada devir cinsinden ölçer. Üç tür takometre vardır:
1) Strob: Bu türden takometre, dönen milin hareketini dondurmak için ışık çakımlarını kullanır. Dikkatle kullanılmalıdır. Çünkü, deneyimsiz operatörler kazara harmonik frekans gözlemlerlerse yanlış bir değer elde edebilirler.
2) Optik: Fan milinin etrafına yansıtıcı bant yerleştirilerek devir sayısı belirlenir. Bu türden takometreyi kullanmak için fanı kapatmak gerekir.
3) Doğrudan temas: Bu yöntem, motor ve fan millerinin ucuna erişim gerektirir. Devir sayısı fan çalışırken ölçülür. Fan yüksek hızda çalışıyorsa, güvenlik önemli bir sorun haline gelir.
FlowKinetics (FKT) manometre
FlowKinetics modeli FKT manometre sisteminin, üç ayrı fark basıncını aynı anda ölçebilecek üç fark basınç-ölçeri vardır: Barometrik basınç portu, K tipi ısılçift ve ortam bağıl nem algılayıcı. Bir seçici anahtar ile farklı üniteler seçilebilmektedir. Otomatik sıfırlama fonksiyonu, çevrimiçi ölçer kalibrasyonu yapılmasını sağlar. Pil grubu yanı sıra 12 voltluk AC adaptörü de vardır.
Ne yazık ki bu ünitede yerleşik veri depolama sistemi yoktur. Bunun yerine, ayrı yazılım bir dizüstü bilgisayara yüklenir ve standart RS-232 seri kablo kullanılarak kişisel bilgisayar ile iletişim sağlanır. Excel eklentisi sayesinde, zaman damgalı veri satırları kaydedilir; kullanıcının fan performans verileri ile proses verilerini (üretim tonajı, buhar sistemi akışı vs.) eşleştirebilmesi sağlanır.
Yukarıdaki şekilde komple teçhizat seti görülmektedir: küçük Pitot tüpü, K tipi ısıl çift ve nem algılayıcı. Veriler hesap çizelgesine kaydedildiğinde, Excel kullanılarak veriler tablo haline getirilebilir ve grafik çizilebilir.
Kaynak: YEGM