Boru Kanalının Kazılması, boru sistemleri ve kazı işlemleri tesisat türüne değişiklik gösterebilir. Tesisat boruları, elektrik ve haberleşme ile ilgili kablolamalar, kanalizasyon üst başlıklar olarak sıralanabilir. Bu doğrultuda boru kanalının kazılması işlemini alt başlıklar altında kısaca değinelim.
Boru Kanalının Kazılması
Tesisat Borular Çalışma Alanı
Ön izolasyonlu paket boru çalışma alanı görevliler dışında girilmesi yasak olan bölümdür. Montaj görevlileri, boru Kanalının Kazılması için yapılan montaj planının verimli ve güvenilir kazı ve montaj alanı sağlandığından emin olmalıdır.
Şekil-1 de kanalın tipik kesiti gösterilmektedir. Şekilde, çalışma lanı ile araç trafiği arasındaki emniyet şeridi ve çalışma alanının diğer tarafındaki emniyet tabelası gösterilmektedir.
Kanal
Boru Kanalının Kazılması için kazı metodu, kazı derinliği vb. kararlaştırılarak çok çeşitli boru kanalı konfigürasyonu uygulanabilir.
Genel olarak aşağıdaki gereksinimler mutlaka yerine getirilmelidir;
- Boruların kanala serilmesi ve desteklenmesi için gerekli kanal derinliğinin sağlanması koşulu,
- Boruların etrafının dolgu malzemeleri ile uygun bir şekilde sıkıştırılabilmesi için gerekli boşluğun sağlanması koşulu,
- Kanalda çalışacak işçilerin güvenli çalışma şartlarının sağlanması koşuşu.
Kanalın boyutu genellikle boruların gömülme derinliğine, boruların montajı için gerekli olan alan, branşmanlara ve fittingslere göre belirlenir. Şekil 2- de tipik kanal kesiti ve Tablo -1 de de tavsiye edilen kanal ölçüleri gösterilmektedir. [1]
Kanalizasyon
Kanalizasyon açma, son derece profesyonelce yapılması gereken işlemlerin arasında gelmektedir. Kanallar çeşitli nedenlerden dolayı tıkanabilmektedir. Bu nedenlerin arasında gider borularına atılan sert cisimler, çamurlaşmış maddeler gelmektedir. Kimi zaman da kanallar çökme nedeniyle de tıkanabilmektedir. Kanal ya da kanalizasyon tıkanıklıklarında gelişmiş teknolojiler yardımıyla kameralı elektronik cihazlar kullanmakta ve modern cihazlarla açma işlemini yerine getirmektedir.
Özellikle kırmadan kanal açma yönteminin uygulanması önemlidir. Kanalların kırılmadan açılabilmesi için de robot tıkanıklık açma cihazı kullanılmaktadır. Bu cihazlar, bilinen anlamda robot değildir. Profesyonel bir kullanıcı olması gereklidir ve bu profesyonel kullanıcılar kurumsal tesisat firmalarında hizmet vermektedir. Bu nedenle kanal tıkanıklığı gibi bir sorunla karşı karşıya kalındığında profesyonel ekiplerle hizmet veren firmalardan destek alınması tavsiye edilmektedir. Bu ekipler kameralı kanal acma yöntemini uygulamaktadır. Kameralı elektronik cihazlarla sunulan bu hizmette öncelikle tıkanıklın nedeni ve yeri tespit edilmektedir. Hatasız bir uygulama icin sorunun kaynağının anlaşılabilmesi son derece önemlidir. Profesyonel ekipler, kameralı cihazlarla kanalın icini incelemekte ve elde ettikleri görüntüleri değerlendirerek en uygun acma yöntemini belirlemektedir. Bu acma yöntemi de kimi zaman tıkanıklığa neden olan cismin parcalanması, kimi zaman cekilerek dışarı cıkartılması şeklinde olmaktadır. Bazen de yüksek basınçlı su jeti kullanılarak tıkanıklığa neden olan cisim yerinden uzaklaştırılmakta ve kanal böylece açılmaktadır. Bütün bu işlemler yapılırken kanalın cevresinde ve icinde herhangi bir hasar meydana gelmektedir. Geleneksel tesisatçıların yaptığı gibi kanalın çevresinin kazılması uygulaması, geliştirilen cihazlarla geçmişte kalmıştır.
Robotla Kanal Açma İşlemi
Tıkalı kanalizasyon temizleme işleminde sorunun yeri tespit edildikten sonra robotla kanal açma işlemi yapılmaktadır. Bu robot tıkanıklığa neden olan cismi hassas bir şekilde parçalara ayırmaktadır. Küçük parçalara ayrılan ismin kanalın içinden uzaklaştırılması da kolay olmaktadır. Yapılan tespitte cismin parçalanmayacağını anladığında bu kez de robot tıkanıklık açma cihazında bulunan helezon yayları devreye sokmaktadır. Bu yaylar, cismin çekilerek dışarı çıkartılmasını ve kanalın bu şekilde açılmasını sağlamaktadır. Bu uygulamada da kanalın içine ve çevresine zarar verilmemektedir. Robot cihazlarla sunulan hizmetin en büyük özelliklerinden biri de uygulama yapılır yapılmaz alanın kullanıma açılabilmesidir. Oysa klasik yöntemlerde, özellikle kanalın acılması icin kimyasallar kullanıldığında en az bir gün kullanım dışı kalması gerekmektedir.
Kanal Tıkanıklığı Sağlık Sorununa Neden Olabilir !
Kanallar genel anlamda binalardaki atık suların uzaklaştırılmasına yarayan yer altı sistemleridir. Ancak binaların atık sularının toplanmasını ve buradan kanalizasyon sistemine yollanmasını sağlayan kanallar da mevcuttur ve bu kanallarda da tıkanıklıklar meydana gelebilir. Bu gibi sorunlar meydana gelmeden önce kanal temizleme yapılırsa sorun büyümeden önlem alınabilir. Normalde belirli zaman dilimi icinde kanalların temizliğinin yapılması tavsiye edilmektedir. Bu, kanal tıkanıklığının önlenmesi acısından önemlidir. Binalardaki kanal sistemleri, hem mikropların oluşmasını engeller hem de kötü kokuların oluşmasının önüne geçer. Buralarda meydana gelebilecek tıkanıklık, insan sağlığını da tehlikeye atar. Bu nedenle oluşacak tıkanıklığa anında müdahale edilmesi gerekmektedir.
Uzman ekipler, kanalizasyon tıkanıklığı açma işlemine başlamadan önce kameralı elektronik cihazlarla ön araştırma ve inceleme yapar. Bunun nedeni, tıkanıklığın yerini ve soruna neden olan cismin yapısını belirlemek icindir. Kameradan elde edilen görüntüler uzman ekipler tarafından değerlendirildikten sonra robot cihazlarla sorunun ortadan kaldırılması işlemine başlanır. Bunun icin farklı yöntemler vardır. Eğer tıkanıklığa neden olan cisim yüksek basınçla bulunduğu yerden uzaklaştırılabilecek bir yapıdaysa yüksek basınçlı su jeti kullanılır. Cismin yapısı parcalanmaya müsaitse bu kez robot tıkanıklık acma cihazı yardımı ile parcalama işlemi gercekleştirilir. Bu işlemde cisim kücük parcalara ayrılır ve yüksek su basıncıyla sistemden uzaklaştırılır. Eğer cisim su ile uzaklaştırılamıyorsa, parcalara ayrılamıyorsa, bu kez de robot cihazdaki helezon yaylar devreye sokulur. Bu yaylar cismi geri cekerek dışarı cıkartır. Sonrasında da kanalizasyon sisteminin içi yüksek basınçlı su ile temizlenir.
Yeraltı Kablolarının Döşeme İşlemi
Yer altı kablolarının toprak içine döşenmesi yöntemini sırasıyla inceleyelim;
Kablo Kanalının Hazırlanması
Kablo kanalı, tespit edilen kablo yolu boyunca uygun araç gereçlerle açılır. Boru Kanalının Kazılması için belirlenen yerin sert veya toprak zemin olmasına göre kullanılan araç gereçler değişmektedir. Kanalın derinliği sokak ve alanlarda en az 80 cm, bu yerlerin dışında en az 60 cm olmalıdır. Bu derinlik zorunlu durumlarda özel koruyucu önlemler alınarak 20 cm dolaylarında azaltılabilir. Kablo kanalının dip genişliği 40-50 cm, üst genişliği 60 cm olmalıdır. Bir kanal içine birden fazla kablo döşenecekse kablolar arasında 20-25 cm kadar genişlik payı ilave edilir. Aslında kanal ebatı; işletme gerilimlerine, kablo sayısı ve kablo çaplarına ve bunların korunması için kullanılan tuğla vb. ebatına göre değişir. Şehir içinde kablo yolu için yol ve caddeler boyunca kazı yapılır. Yaya kaldırımlarında açılan kablo kanalı, bina duvarlarından en az 60-70 cm uzaklıkta olmalıdır.
Kablo kanalının dibi düz ve taş gibi engellerden arınmış olmalıdır. Şehir dışında meskun olmayan yerlerde kablolar 50-60 cm derinliğe gömülür. Eğer kanal kafi derinlikte açılamıyorsa, kablo kanalının üstü betonla takviye edilir (çok sert kayalık arazide). Şehir içinde kablolar caddeler boyunca ya da kaldırımlar altına ve duvardan en az 60-70 cm uzağa döşenir. Genellikle kablo, yolların cadde ve sokakların her iki yanına döşenir. Caddeler dikine kablo çukurları ile yarılmamalıdır. Şayet kablo caddeyi dikine geçecekse, cadde harap olur, trafik aksar, işçilik çoğalır. Caddelerden ağır vasıtalar geçtiğinde kablo zedelenebilir. Bunun için kablo en az 1 m derine döşenir. Kablolar eğer demir ya da büzler içine döşenirse boru çapı kablo çapının en az 1,5 misli, künkler veya büzlerin çapı da kablo çapının en az 2 misli olmalıdır.
Kablonun Kanaldan Döşenmesi
Yer altı kabloları doğrudan doğruya açılan kanal içine döşenmez. Doğrudan toprağa döşenen kablonun ömrü kısa olur. Çünkü toprak içinde birçok kimyevi madde vardır. Kanalların tabanı sağlam zeminli ve taşsız olmalıdır. Kablo, açılan kanala 10 cm kalınlığında dökülen elenmiş kum üzerine döşenir. Kablo kumun üstüne sağa sola kıvrımlar yaptırılarak yatırılır. Döşenmiş kablo üzerine tekrar 10 cm kalınlığında elenmiş kum dökülür. Kum tabakası kablonun soğumasını sağlar. Kablo döşenirken burulma, diz verme, sıyrılma veya aşırı gerilme gibi durumların oluşmamasına özen gösterilir, kablo yerde sürünmez. Kablo yeni doldurulmuş bir yere döşeniyorsa; ilerideki zemin yerleşmelerinde olabilecek çöküntüleri giderebilmek için kablo kanal içerisine doğrusal olarak değil, kıvrımlı (S) olarak döşenir. Kablonun sağlam zeminde olduğu gibi döşenmesi kabloda bir fazlalık olmadığı için yerleşen zemine uymayacak ve kopabilecektir. Bu olasılık unutulmamalıdır. Bunun için kablo kanala, fazlalık verilerek kıvrımlı olarak döşenir.
Kablonun üzerindeki kumun üzerine ve aynı kanala yan yana döşenen AG ve OG kabloları arasına tüm kablo boyunca dolu tuğla veya en az 6 cm kalınlıkta beton plaka veya plastik vb. malzemelerden yapılmış koruyucu elemanlar yerleştirilmelidir. Böylece çukuru açan işçilerin kazma darbelerinden kablo korunmalı ve orada kablo bulunduğu önceden anlaşılmalıdır. Bu koruyucunun yaklaşık 30 cm üzerine ise en az 10 cm genişliğinde polietilenden yapılmış uyarı şeridi konulmalıdır. AG ve OG kablolarının üst üste döşenmesinde ise OG kablosu altta, alçak gerilim kablosu da üstte kalacak şekilde döşenir, aralarına enine tuğla döşenir.
Bir enerji kablosu ile başka bir enerji kablosu ya da kumanda kablosu arasındaki açıklık 7 cm’den az olmamak koşulu ile kablo çapı kadar olmalıdır. Bir enerji kablosu ile telekomünikasyon, demiryolu, otoyol vb. ile ilgili kabloların birbirlerine yaklaşmaları ya da birbirlerini kesmeleri durumunda aralarındaki açıklık en az 30 cm olmalıdır. Bu açıklık daha küçük olduğunda kablolar yanmayan gereçlerden yapılan levha, yarım büz ya da borularla korunmalıdır.
Demiryolu, su kanalı ve üzerinden taşıt aracı geçen yolların altından geçirilecek kablolar çelik, HDPE ya da beton muhafazalı PVC borular veya beton kablo kanallarının içine döşenmelidir. Bu boru ve kanalların üst kenarları, ray alt kenarlarından ve yol yüzeylerinden en az 1 m aşağıda olmalıdır.
Kaynak :
1- İzobor, Boru Kanalının Kazılması, izobor.com
2- Megep, Yer Altı Enerji Hatları, megep.meb.gov.tr
Bilgi: İzobor tarafından hazırlanan Boru Kanalının Kazılması kendilerinden özel izin alınarak sitemize eklenmiştir. Kendilerine bilgi ve paylaşımları için teşekkür ederiz.