Basınçlı hava sistemleri emniyet, temizlik, esneklik ve çalışma maddesi olan havanın bolluğu açısından avantajlıdır. Bu avantajları dolayısıyla basınçlı hava, imalat, prosses ve bakım endüstrilerinde, gemi, inşaat ve madencilik sektörlerinde yaygın olarak kullanılır. Basınçlı hava devresi, gemide ihtiyaç duyulan basınçlı havayı üretebilmek için dizayn edilen devredir. Enerji değişik yöntemlerle depolanabilir (biriktirilebilir) ya da taşınabilir; endüstride en çok kullanılan yöntemler elektrik, hidrolik ya da basınçlı hava sistemleridir.
– Mutlak basınç: Mutlak sıfırı ve aynı zamanda mutlak vakumu referans alan basınç değeridir.
– Aktuatör: Güç uygulayan herhangi bir pnömatik aygıttır(örneğin bir silindir ya da motor).
– Atmosfer basıncı: Atmosferin (belirli koşullar altında ölçülen) mutlak basıncıdır.
– Kapalı çevrim sistemi: Aktüatörlerden çıkan havanın kompresör girişine geri döndürüldüğü kapalı basınçlı sistemdir.
– Kondensat (yoğuşum): Hava içindeki su buharının (nemin) sıcaklık düşmesi ya da basınç artışı sonucunda oluşan sıvıdır (Yağlı kompresörlerde bu sıvıya kompresör çıkışına kaçan yağ zerreleri de karışır.).
– Manometre basıncı (efektif basınç): Atmosfer basıncının referans alan (atmosfer basıncının üstündeki) basınç, bar cinsinden ölçülendirilir.
Basınçlı Hava Önemi
Kullanıcının kendisine en uygun basınçlı hava sistemini kurması ve yüksek bir verimlilikle çalıştırabilmesi için yardımcı olmak amacıyla İngiliz Basınçlı Hava Topluluğu (British CompressedAirSociety, BCAS) “Basınçlı Hava Servislerinin Seçim ve Tesis Etme Kılavuzu” adı altında geniş kapsamlı yayını çıkarmıştır. Bu kılavuz geniş kapsamlı olmasına karşın konuları genel düzeyde ele alır. Dolayısıyla kullanıcıya, basınçlı hava tesisindeki her bir donanımın yerleştirilmesi ve çalıştırılması konusundaki son kararını vermeden önce o donanımın üreticisine ya da satıcısına danışması tavsiye edilir.
Basınçlı hava kaynağı olan kompresörün ve yardımcı donanımın seçimine, çalıştırılmasına ve bakımına özel dikkat gösterilmelidir. Birçok durumda, basınçlı hava sistemi tesisin başta gelen enerji tüketicisidir ve basınçlı hava sistemindeki verimliliğin düşmesi tesisin enerji sarfiyatını önemli oranda artırır.
Basınçlı Hava Çeşitleri
Genel anlamda pnömatik sözcüğü, hava ile denetimin ve çalışmanın tüm alanlarını belirgin olarak tanımlamaya yetmez. Yeni tekniklerin ortaya çıkması, ortak uygulama alanlarını bölmüştür. Pnömatiğin değişik sektörleri için birçok tanımlama varsa da basınç kriterini esas alarak uygulama alanlarını gruplara ayırmak pratikte kabul görmüş bir yaklaşım olmuştur. Bu yaklaşıma göre aşağıdaki değerleri inceleyiniz.
– Negatif basınç (vakum) pnömatiği:Basınç aralığı (mmHg): 0≤Pg≤760
– Düşük basınç pnömatiği: Basınç aralığı (bar): 0 ≤Pg≤ 1,5 sadece kumanda sistemlerini kapsar. Kullanılan elemanların statik veya dinamik olması önemli değildir.
– Normal basınç pnömatiği: Basınç aralığı(bar): 1,5 ≤Pg≤ 16 çalışma ve denetim elemanlarını içeren geleneksel pnömatiktir.
– Yüksek basınç pnömatiği: Basınç aralığı(bar) : Pg> 16
Basınçlı Hava Tüpleri (AirRecevier)
Hava tüpü kompresör çıkışındaki basınç dalgalarını absorbe eder, düzgün, aniden değişmeyen hava basıncı sağlar. Kompresör kapasitesini aşan ani hava taleplerinin karşılanabilmesi için gereken miktarda havayı depolar. Hava tüpü kapasitesi kompresör kapasitesine ve hava talebinin şekline bağlı olarak belirlenir. Hava deposunun litre olarak kapasitesi kompresörün litre/saniye olarak kapasitesinin 6 katından 10 katına kadar seçilebilir.
Hava deposunun ikinci faydası, hava içindeki nemin yoğuşmasını ve oluşan yoğuşumun (kondenstatın) boşaltılmasını kolaylaştırır. Nemin yoğuşması sonucunda hava deposu dibinde toplanan suyu traplar (otomatik tahliye aygıtları) vasıtasıyla sistem dışına atar.
Hava deposu mümkünse en soğuk yere yerleştirilmelidir. Ortam havası korozyon yapıyorsahava deposunun özel bir astar boya ile boyanması gerekir. Gerekirse hava deposu yapılmadan önce depo üreticisinden yada distribütöründen tavsiye istenmelidir. Hava deposunun üzerinde emniyet valfi, manometre, kontrol deliği, boşaltma (drenaj) deliği ve tanıtıcı plaket olmalıdır. Deponun destek (taşıma) ayakları olmalıdır. Hava deposu basınçlı hava tesisindeki yerine depo gövdesinin tamamına erişecek ve inceleyebilecek şekilde monte edilmelidir. Hava deposu standartlara (talimatnamelere) uygun olmalıdır.
Doldurulan hava tüplerinin dolum ağızlarındaki yapılarında, kompresörlerden gelen dolum hattı için bir giriş, fazla basınçta atan güvenlik vanası, ana makine ilk hareket için verilecek olan devrenin çıkışı ve vanası, manometre ve üretilen havanın kollara ayrılacağı kolektöre giden bir çıkış ağzı bulunur.
Basınçlı hava boru malzemeleri için Basınçlı Hava Tesisatında Kullanılan Borular makalesine göz atabilirsiniz.
Kaynak: MEGEP