Bina enerji sınıfı sertifikalandırması, bir binanın enerji tüketim karakteristiğinin belirlenmesini sağlayan, benzer tipolojiye sahip binalarla nasıl karşılaştırılacağını gösteren ve enerji performansının iyileştirilmesi için ekonomik uygulanabilirliği yüksek önerilerin tespit edilebilmesini sağlayan bir işlemdir. Bu doğrultuda geçtiğimiz 10-15 yıl içerisinde, enerji sınıfı sertifikalandırılması vb. işleve sahip, genellikle binaların sürdürülebilirlik (yeşil bina) özelliklerini derecelendiren bir çok metodoloji geliştirilmiştir.
ASHRAE, yakın zamanda Building Energy Quotient (bEQ) adındaki sertifikalandırma programını mevcuttaki puanlandırma sistemlerine eklemiştir. ASHRAE’nin bu metodolojiyi geliştirmesi, teknik alandaki güvenilirliğine, tarafsız uzlaşı standartlar geliştirmesindeki tecrübesine ve küresel anlamdaki tanınırlığına dayanmaktadır.
Sertifikalandırma programlarının en önemli hedefleri arasında, binadaki enerji verimliliğinin yaratmış olduğu gayrimenkul değerin emlak piyasasında dikkate alınmasını sağlamak, uygun maliyetli iyileştirmelerin belirlenmesine yardımcı olmak, bina performansı veritabanına bilgi sağlamaktır. Sertifikalandırma, enerji tüketiminin ve çevresel etkilerinin azaltılmasının ve özkaynaklara bağlı enerji tüketiminin azaltılıp, kazanılan bu enerjinin başka amaçlar için kullanılmasının yaratacağı ekonomik fayda aracılığıyla topluma bir değer sunmaktadır. Bina sahipleri açısından sertifikalandırma, portföylerinin karşılaştırmalı değerlendirmesini yapmasını, yatırım sahibinin ekonomik imajını geliştirmesini ve tasarruf etme yönünde ilerlemesini sağlamaktadır. Profesyoneller ve sektör çalışanları yönünden bakıldığında sertfikalandırma, ticari bir hizmet yaratacağı ve enerji verimli iyileştirmelerin yapı sektöründe ticari bir hareketlenmeye yol açacağı beklenmektedir.
Enerji sertifikalandırmasının geliştirilmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır.
– Enerji tüketimi modelleme yapılarak mı yoksa tüketim ölçülerek mi belirlenmelidir?
– Sertifikalandırma yeni mi yoksa mevcut binalara mı uygulanmalıdır?
– Enerji tüketiminin belirlenmesinde hangi enerji sınıfları kullanılır
– Enerji sınıfları (A,B,C,D,E gibi)
– Veri modelleme ve toplama gereksinimleri
– Değerlendirme yapabilmek için gerekli nitelikler
– Sonuçların nasıl sunulacağı
– Sertifikalandırma programının gönüllü bir uygulama mı yoksa zorunlu mu olacağı
ASHRAE’nin bEQ programı aşağıdaki özelliklere sahiptir:
– “Tasarım temelli” sınıflandırma, bina enerji modeli çizen ASHRAE sertifikalı kişiler ya da yetkili mühendisler tarafından oluşturulmuş simülasyon modelleri kullanılarak enerji tüketimlerinin tahminlenmesi yöntemine dayanmaktadır.
– “İşletme temelli” sınıflandırma, ASHRAE sertifikalı denetçilerin ya da yetkili mühendislerin binanın gerçek tüketim değerlerini incelemesi yöntemine dayanmaktadır. Denetçiler, bina kullanıcılarına, enerji verimli iyileştirme senaryoları sunmak, buna bağlı olarak maliyet ve basit geri ödeme hesabı yapmak zorundadırlar.
– bEQ sınıflandırması, yenilenebilir enerji kullanımına artı puan veren ve iklimlendirilen alan başına düşen normalleştirilmiş enerji tüketim yoğunluğudur (EUI). 100 bEQ puanı, belirli bir tipolojiye sahip bina grubuna ait referans binayı ve lokasyonu temsil ederken, bu değerden daha düşük puanlar, daha verimli binaları temsil etmektedir.
– bEQ’da enerji sınıfları, A+ (Net Sıfır Enerjili), A (Yüksek Performanslı), A- (Çok İyi), B (Verimli), C (Vasat), D (Verimsiz) ya da F (Yetersiz) olarak belirlenmiştir. Bir binanın A sınıfında olabilmesi için referans binaya göre %25’ten fazla enerji tüketmemelidir. Benzer şekilde F sınıfındaki bir binanın referans binaya göre en az %45 daha fazla enerji tükettiği kabul edilir.
– “Tasarım temelli” modelleme kuralları, ASHRAE 90.1 Standart’ının G eki, COMNET ve ABD Enerji Bakanlığı’nın standart bina modelleri gibi bir çok kaynak dikkate alınarak oluşturulmuştur.
– “İşletme temelli” enerji verileri, binanın 12 aylık periyottaki enerji tüketim değerlerinden alınır. Denetçi, değerlendirmesinde binanın bulunduğu iklim bölgesini ve ısıtma ve soğutma derece gün değerlerini elde etmelidir.
– Denetçi tarafından hazırlanan değerlendirme sonuçları detaylı bir döküman içerisinde sunulmalıdır. Bu döküman yasal gereklilikleri sağlayacak iki sayfalık sertifikayı, performans değerlendirme tablosunu ve bina girişinde herkesin görebileceği bir yere yerleştirilmesi gereken bina enerji sınıfı etiketini içermektedir.
– bEQ genel bir iç hava kalitesi (IEQ) etiketi değildir. Ancak sınıflandırma için binanın hava kalitesi, ısıl konfor, ışık ve gürültü ile ilgili minimum IEQ standartları sağlanmalıdır.
– bEQ’ün uygulanması henüz yasal olarak zorunlu değildir, incelenmektedir.
Diğer metodolojilerle karşılaştırıldığında, bEQ detaylı ve nispeten zor iken diğer metodolojiler kullanım kolaylığı ve kolay uyarlanabilirlik özelliklerine odaklanmışlardır, fakat sonuçları daha az bilgi içerir. Bu açıdan bakıldığında, bEQ binaların enerji sınıfının belirlenmesinde değerli ve faydalı bir kaynak olarak görülebilir. Binalarda sürdürülebilirlik değerlendirmesi yapan LEED ve Green Globes (Green Building Institute) gibi metodlar da enerji verimliliğine yüksek puanlar vermektedirler. Golden Globes bu puanlandırmada bEQ’yu kullanılabilecek yöntemlerden biri olarak kabul ederken LEED kabul etmemektedir. Ancak LEED, yeni binalar için kullandığı ASHRAE 90.1 Standardı’na dayanan ve mevcut binalar için kullandığı, ABD Çevre Koruma Ajansı ENERGY STAR değerlendirmesine dayanan mevcut prosedürünü kolaylıkla değiştirebilir.
“İşletme temelli” sınıflandırma 40 saatlik çalışma ile tamamlanabilir. Denetçinin çalışması ve çalışma ücretlerinin belirlenmesimden bina sahibi sorumludur. ASHRAE bu konuda yetkili kişilerin listesini yayınlar. Bir binanın sertifikalandırılması için ASHRAE’ye başvurulduğu esnada yönetim masraflarının karşılanması için 500$ alınır.
bEQ programı, Avrupa Birliği için hazırlanan sertifikalandırma programında deneyim kazanmış uzmanlardan oluşan bir komitenin yaklaşık dört yıllık bir çalışması sonucu geliştirilmiştir. Mevcut binalar için hazırlanmış sertifika programı, Mart 2012’den itibaren kullanıma açılmıştır ve 26 bina arasından değerlendirmeyi geçenlere toplamda 18 etiket verilmiştir. Değerlendirmesi yapılan binalar, farklı kullanıcı yapısına sahip, geniş bir iklime yayılmış ve hatta bir çoğu ABD’nin dışında (Meksika, Arjantin, Hong Kong, Filipinler, Bermuda) bulunmaktadır. Verilen sertifikalarda bulunan etiketlerin büyük çoğunluğu A-C ölçeğindedir. Yeni inşa edilecek veya tasarım aşaması tamamlanmış binalar için hazırlanan programa “Tasarım temelli” sınıflandırmaya Mayıs 2013’ten ulaşılabilmektedir, ancak bugüne kadar herhangi bir bina bu amaçla başvuruda bulunmamıştır.
Örnek bir çalışma sonucunda, Florida’da bulunan ve sertifikalandırılmış dört itfaiye binasının (aynı amaçla kullanılmasına ve aynı ülkede olmalarına rağmen) enerji tüketim yoğunluklarının değişiklik gösterdiği ve bEQ (mevcut binalar) etiketlerinin A-C ölçeğinde değiştiği görülmüştür. Denetçi, incelemeleri sonucunda 39,000$ değerinde bir iyileştirme önermiş; eğer uygulanırsa elektrik enerjisi tüketiminin ortalama %21 azalacağını ve bu yatırımın (inceleme bedeli dahil) 4.9 yılda kendini ödeyeceğini; böylece dört binanın da A-(Çok İyi) enerji sınıfı etiketine sahip olabileceğini belirtmiştir. Sertifikalandırmanın bir avantajlı yanı ise, daha önceki denetlemelerde gözden kaçmış olan eksikliklerin belirlenmesine yardımcı olmasıdır. Detaylı inceleme sonucunda, bir binanın tasarımında önerilmiş olmasına ragmen güneş enerjili su ısıtma sisteminin eksik olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, bu durum bEQ ya da benzeri bir çok metodun binanın enerji performansının iyileştirilmesi ve enerji tasarrufu yapılması yönündeki bir başarısıdır. Eğer sertifikalandırma programları herhangi bir enerji tasarrufuna yol açmıyorsa, o programların doğruluğu yeniden gözden geçirilmelidir. ASHRAE’nin bEQ programı güvenilir sertifikalandırma yapacak ve faydalı bilgi üretecek şekilde tamamlanmıştır. Ayrıca bEQ, mevcut sertifikalandırma metotlarına değerli ve önemli bir katkı niteliğindedir.
William P. BAHNFLETH, Makina Mühendisi