Kompresör mekanik arızaları sistem kapasitesi, işletme ve parça maliyeti, bakım giderleri gibi unsurlara dikkat edilerek çözümlenmelidir.
Ev tipi klima sistemlerinde kulanmış olduğumuz tüm kompresörlerin arızalanmaları söz konusu olduğunda tamirleri mümkün değildir. Böyle bir durumda arızalanan kompresörün yerine aynı özellikleri taşıyan yeni bir kompresör ile değiştirmektir. Bu da böyle bir arızanın giderilme maliyetini artırır. Bunun için arızalı kompresörün tamirinden daha çok açığa çıkan mekanik arızalanmaların nedenlerini çok iyi kavramak gerekmektedir.
Kompresör Mekanik Arıza Nedenleri
– Sistemde bulunan zararlı kimyasal eriyikler (su, asit, yağ ayrışımı ile oluşan maddeler)
– Boru tesisat içerisinde temizlenmeyen hasara yol açan katı parçacıklar
– Yoğuşmayan gazlar ( bilhassa oksijen)
– Kompresör dönüşüne sıvı refrijeran gelmesi
– Kondanserde sıvı taşması
Kompresör arızasına yol açan bu nedenleri ortadan kaldırmanın en önemli yolu sistemin ilk kurulum aşamasında basınç testi, tesisatın süpürülmesi ve iyi bir vakumlama ile büyük oranda önüne geçilir. Sonrası içinde klima cihazının periyodik bakımlarını kesinlikle atlamamak gerekir.
İyi bir vakumlamanın yapılmaması sonucunda sistemde kalan yoğuşmayan gazların (azot, hava, karbondioksit) asit oluşumuna neden olacaktır. Bilhassa hava kalması çok zararlıdır. Klima cihazımızın yüksek sıcaklıklarda çalışması durumunda bu hava ile reaksiyona girerek hidroklorik ve hidroflorik asit oluşumuna neden olacaktır. Klima soğutma tesisatında yabancı maddelerin katalizör etkisiyle (bakır, demir ve kaynak kalıntıları) soğutucu akışkan ile sıcaklık arttıkça ayrışarak asit meydan getirir. Ayrıca gümüş kaynağı veya lehim yapılırken kullanılan pasta malzemeleri asit tuzları bulundurur ki bu tuzlar soğutucu akışkan ve kompresör yağı ile kimyevi reaksiyon yaparak asit meydana getirir. Soğutma sisteminin sıcaklığının aşırı yükselmesi ana problemlerimizden birisidir. Aşırı sıcaklık sistemdeki tüm maddeleri bozar veya yumuşatır, eritir ve aynı zamanda da bu maddelerin birbirinden etkilenmesini kolaylaştırır. Sıcaklığın bu tesiri her 10 OC sıcaklık artışında iki katına artmaktadır. Bu sebeple, aşırı sıcaklık yalnız sistemdeki maddelerin bozulup çürümesine değil aynı zamanda bu maddelerin birbirini etkileyerek yan ürünler meydana getirmesine yol açar. Bu oluşan yan ürünler normal çalışmayı etkilediği gibi bozulmayı hızlandıracak yeni katalizörlerdir.
Resim 2.15: Kompresör silindir tabanındaki bakır kaplanmasının görülmesi
Ev tipi klima soğutma sisteminde meydana gelebilecek bu asit oluşumu sonucu kompresör yağının tortulaşmasına neden olur. Bu da yağın yağlama görevini yapmamasını ve sistemde dolaşırken çeşitli arızalara neden olabilir. Sistemdeki asitin bir diğer etkisi de bakır kaplanması olayıdır (bk. 2.15). Bunun neticesinde kompresör mekanik aksamında yatak sarması, krank ve biyel kırılması hasarlarına neden olabilir. Kompresörün basma valfi asit tahribatından en çabuk etkilenen ve zarar gören yerdir. Zira bu bölgenin sıcaklığın sistemde en yüksek olduğu yerdir ve kimyevi reaksiyonlar burada olacaktır. Bu sebeple basma valfı arızalarına çok rastlanır. Oluşan hidroklorik ve organik asitler sistemin metal cidarıyla girerek metallerin direkt korozyonuna neden olur. Diğer bir mekanik arıza nedeni de kompresörün emişine sıvı soğutucu akışkanın gelmesidir. Bu da kompresör valflerinden sıvı hâlde soğutucu akışkanın geçişidir ve keskin metalik ve vuruntulu sarsıntı ile kendisini belli eder. Bu durumun derhal müdahale edilmezse valf kırılması, piston, biyel parçalanması, conta patlatma, gövde yarılması gibi hasarlara yol açar. Bu olay çoğunlukla kompresörün ilk çalışmaya başladığında olur. Dönüşe sıvı akışkanın gelmesi bakımsız hâldeki serpantinler, sisteme aşırı gaz şarjı ve fan arızalarından kaynaklanabilir. Aşırı yapılan gaz şarjı sıvı akışkan taşmalarına ve yüksek çalışma sıcaklıklarına neden olacaktır.
Sisteme giren nemin asit oluşumlarının yanında daha hızlı olarak soğutma sisteminin genleşme elemanında (klimalarda genelde kılcal borulu) donarak kısmi veya tam tıkanmalara neden olur. Bu da soğutma sistemimizin öncelikli olarak da kompresörümüzün hızlı bir şekilde hasara uğramasına neden olacaktır. Klima tesisatının montajı esnasında tesisat içerisinde kalan bakır boru çapakları, pislik, toz, kaynak ve oksitlenme kalıntılarını iyi bir süpürme yöntemi ( azot, karbondioksit kullanarak) ile tesisat temizlenmelidir (bk. Resim 2.16). Kompresörü arızalanmış bir klima cihazının tesisatının temizlenmeden yeni kompresör monte edilse bile bu kalıntılar tekrar kompresörün arızalanmasına neden olacaktır. Bakır boru tesisatının montajı esnasında karşımıza çakabilecek büküm işlemlerinde olabildiğince bükme aletleri ( bükme yayı, kollu bükme vb.) kullanılmalıdır. Rakorlu birleştirmeler de ise havşanın ezilerek kesilmesini önlemek için tork anahtarı tercih edilmelidir.
Resim 2.16: Bakır boru iç yüzeyine yapısmıs talas ve çapak kalıntıları
Bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi klima kompresörlerindeki mekanik arızalar servis elemanının montaj ya da bakım aşamalarındaki kurallara uymaması büyük etkendir. Bundan sonrası içinde kullanıcının klima cihazının bakım kontrollerini yaptırmaması da mekanik arızaların oluşmasına neden olur.