Ses konusunun çok iyi bilinmesi, ses yalıtımında etkili sonuçların alınmasına vesile olacaktır. Ses; gazlar, katı maddeler ve sıvı ortamda titreşimler oluşturarak yayılan bir enerji türüdür. İnsan kulağında işitsel duyulanma uyandırabilen maddesel ortam titreşimleridir. Bunun için kullanılan ölçü birimi “desibel”dir.
Ses, bir ortam içerisinde titreşimlerden oluşan fiziksel bir hareket şeklinde yayılır. Titreşim yüzdesi geniş bir dizi üzerinde değişebilir. Eğer bu hareket, işitme frekansı dizisi içinde ise kulak ve diğer yardımcı alıcı organizmalar tarafından ses olarak algılanır.
Sesin bir noktadan ötekine iletimi için, elastik bir ortamın varlığı gereklidir. Bazen cisimler çevrelerindeki havayı titreştirirken titreşim hareketleri hissedilir, hatta görülür. Sesin havadaki hızı, sıcaklık, basınç ve neme bağlı olarak az da olsa değişebilir. Sesin, 20°C oda sıcaklığındaki hızı; 344 m/s ‘dir.
Ses yalıtımının ısı yalıtımına benzeyişinin nedenleri, bu iki tür enerjinin yayılış biçimleri ile kolayca açıklanabilir. Isı, üç biçimde yayılır. Bunlar ışınım (radyasyon), iletim (kondüksiyon) ve taşınımdır (konveksiyon). Ses ise maddesel ortamın titreşimleri olduğundan yalnızca maddesel ortamda yayılabilir.
İnsanların algılayabilecekleri ses düzeyi bir frekans birimi olan Hertz (Hz) ile ölçülmektedir. Ses dalgaları adı verilen bu titreşimler, komşu moleküller arasında enerji nakleder. Fakat cisimlerde bir hareket olmadan, katı, sıvı ya da gaz ortamdan geçebilmektedir.
Hava Kanallarında Ses Yalıtımı
Vantilatörler tarafından yayılan gürültüler, kapalı kanallar içinde akımı yükseltir ve düşürür. Böylece havalandırılan odanın içine bu gürültü de taşınmış olur. Gürültünün bir kısmı etraftaki odalara yayılırken bir kısmı da zemin (kolon kiriş) sistemi vasıtasıyla çok uzak noktalara taşınabilir. Esas itibariyle gürültünün mümkün olduğu ölçüde kaynağında önlenmesi, yani gürültüsü az olan vantilatörler ve motorların seçilmesi genel kuraldır.
Ancak bunun yeterli olmadığı durumlarda gürültünün giderilmesi ve azaltılması için çeşitli yöntemler uygulanabilir. Gürültünün kaynakları vantilatörler, kanal ve menfezler, motor ve kelebek damperler, klapalar olarak sayılabilir. Böylece aslında konfor amaçlı uygulanan bir klima sistemi, gürültü kirliliği nedeniyle rahatsızlık yaratabilir. Örneğin bürolarda ve lokantalarda kabul edilebilecek gürültü seviyesi 40-45 dB(A)’dır. Oturma ve yatak odalarında bu değer 30 dB(A)’nın üzerinde olmamalıdır. Seslerin bir kısmı kanal içinde doğal olarak yutulur ancak çoğu kez bu yeterli olmaz. Vantilatörlerin hemen arkasına absorbsiyonlu ses söndürücüsü (susturucu) monte edilerek ses yutumu sağlanabilir. Kanallarda yapılacak titreşim yalıtımı da (örneğin; çelik yaylı izolatörler) ses seviyesinin azaltılmasına yardımcı olur. Ancak en etkin çözüm, bu bileşenlerle birlikte tercihen kanal içine sürtünme sesini azaltacak yutucu malzemeler kaplanmasıdır. Bu konuda sünger yapısında ve kısmen açık hücreli (PUR) malzemeler başarılı sonuç vermektedir. Kanal içine kullanılacak bu tutucu malzemelerin kanal kesitinde bir daralma yaratacağı da gözden kaçırılmamalıdır.
Hava Kanalları Ses Yalıtım Malzemeleri
Polietilen Köpük İzole Levhalar
Polietilen köpük izole levhaları 80 oC ve 95 oC arasında, split ve merkezi havalandırma sistemlerinde, klima kanallarının iç ve dış yalıtımında, su ve sıvı soğutma sistemlerinde, büyük çaplı borularda, tank, vana ve flanşlarda kullanılır. 6, 8, 10,15, 20 ve 30 mm et kalınlığında rulolar halinde üretilir. λ=0,033 W/mK (10 0C) , λ=0,040 W/mK (40 0C) DIN 52613 yoğunluğu 30-40 kg/m3 tür. Mükemmel yalıtım değerlerine sahiptir. Alev taşımaz, kendini söndürür (B1 DIN 4102).
Polietilen İzole Levhalar
Polietilen izole levhalara 0,1 mm kalınlığındaki alüminyum lamine edilmesinden oluşur. Klima santrallerinin ve havalandırma kanallarının yalıtımında kullanılır. UV ışınlarına ve yüksek sıcaklığa karşı dirençlidir. Her türlü mekanik darbeye karşı dayanıklıdır. En katı yangın standartları BS 476 Bölüm 7 CI 1, Bölüm 6 CI 0, NEN 3883 Sınıf 1 ve NF M1’ yi karşılamaktadır. 6, 8, 10, 15, 20 ve 30 mm PE izole levha üzerine lamine edilerek verilebilir.
Siyah Cam Tülü Kaplı Klima Levhaları
Kanalların, içerden ısı ve ses yalıtımı amacıyla kullanılır. Isı ve ses yalıtımının aynı anda ve bir defada yapılması istenen durumlarda tercih edilir. Levhalar, 1m boyundaki metal kanalın içine tespit edilmiş pimlere (5-6 adet/m²) geçirilerek uygulanır.
Ses Yalıtım Malzemelerinin Montajında Kullanılan Takım ve Malzemeler
– Sıvı yapıştırıcılar: Kısa sürede kuruyan yapıştırıcılardır. İzole boru ve levhaları yüzey yapıştırmada kullanılır. Boruların yarıklarının yüzeyine sürülerek sızdırmazlık sağlanır.
– Sızdırmazlık bantları: PVC ve polietilen türleri mevcuttur. PVC bantlar siyah ve gri renklerdedir. Polietilen bantlar da bir yüzü yapışkanlı gri bantlardır. İzole boruların ek yerlerinde ve tüm yarıkları boyunca kullanılabilir.
– Alüminyum folyolu bantlar: Takviyeli ve takviyesiz tipleri vardır. Özellikle havalandırma ve klima kanallarında kullanılan alüminyum folyolu bantlar, izole ek yerlerinde kullanılır.
– Kanal bantları: Özellikle havalandırma kanallarında kullanılan izole levhaların ek yerlerinde kullanılır.
– Klips tutturucular: İzole borular ve levhalarda kullanılan sıvı yapıştırıcıların atmaması ve daha kuvvetli yapışması için her 25/50 cm’ de uygulanır ve iyi bir yapışma sağlanmış olur.