Doğalgaz ile doğabilecek en önemli tehlike gaz kaçağıdır. Gaz kaçağı kokudan hemen anlaşılabilir. Gaz kaçağı olması halinde hemen aşağıdaki önlemleri almalıyız.
1. Bütün alevler hemen söndürülmelidir.
2. Bütün kapı ve pencereler açılmalı, ortam havalandırılmalıdır.
3. Gaz sayacından önceki küresel vana veya girişteki ana kapatma vanası hemen kapatılmalıdır.
4. Gaz kokusu olan odalara, ortamlara açık alevle girilmemelidir.
5. Hiçbir kibrit veya çakmak çakılmamalıdır.
6. Elektrik düğmesi, şalteri açıksa kapatılmamalı, kapalıysa açılmamalıdır.
7. Hiçbir elektrik fişi prizden çekilmemelidir.
8. Hiçbir elektrik zili kullanılmamalıdır.
9. Bütün gaz armatürleri kapatılmalıdır.
10. Sigara içilmemelidir, içiliyorsa hemen söndürülmelidir.
11. İlgili gaz dağıtım şirketi gaz kaçağı olmayan bir mahalden (örneğin komşudan) 187 no’lu telefon aranarak bildirilmelidir.
Çalışma esnasında olabilecek kazalar genellikle tesisatta gaz varken yapılan tamirat, tadilat ve benzeri çalışmalarda ortaya çıkar. Bu nedenle çalışmaya başlamadan önce, içinde gaz akışı olan boru hattı ana vanadan kapatılmalı ve açılmaması için emniyet tedbiri alınmalıdır.
Daha önce gazla kullanılmış boru ve malzemelerin kullanımında, tadilat ve tamiratında havalandırma ile hatta kalan gaz tehlikesiz bir şekilde tamamen boşaltılmalı ve hava ile boru içi süpürülmelidir. Kapatma vanası ancak dışarıya gaz çıkışı olan boru hattındaki bütün açık uçlar sızdırmaz biçimde tekrar kapatıldıktan sonra açılabilir. Daha önce gazla kullanılmış bir tesisatta sayaç, basınç regülatörleri vb.nin takma sökme, tamirat ve tadilatlarında statik elektriğin ark oluşturarak boşalmasına karşı, birleştirilecek hat öncesi ve sonrası bir iletken kablo ile (örneğin otolardaki akü yedekleme kablosu) irtibatlandırılmalıdır.
Gaz akışı olan boru hattında çalışma yaparken, gaz sızıntısı olup olmadığı gaz kaçak kontrol cihazı veya köpük oluşturan bir malzeme ile kontrol edilir. Açık bir alevin sızıntı yerine yaklaştırılması ile kontrol son derece tehlikeli ve yasaktır. Çatlak, kırık ve benzeri sebeplerle sızıntı tespit edilen boru hatları değiştirilmelidir.
Doğalgaz Yangınları ve Alınacak Önlemler
Doğalgazla çalışan cihazlarda emniyet sistemi seçimi cihaz cinsi seçimi kadar önemle ele alınmalıdır. Nasıl yüksek binalardaki yangın merdivenleri, binanın ömrü boyunca belki hiç kullanılmamasına rağmen yangın anında önemi anlaşılırsa doğalgaz tesisatının emniyet sistemi için de aynı şekilde düşünmek gerekir.
Doğalgaz patlaması kapalı bir ortamdaki gaz hacminin % 5-15 oranına ulaşması halinde gerçekleşir. Gaz alarm cihazları gaz hacmi % 0,2-0,3 oranına ulaştığında alarm vermeye başlar.
Bina içlerinde ve kazan dairelerinde gaz kaçağını bildiren gaz alarm cihazları kullanılmalıdır. Bu cihazlar mümkün olan azami güvenliği sağlamalıdırlar. Azami güvenlikten anlamamız gereken ilk şey gaz kaçağı esnasında yangın çıkmadan gerekli önlemleri alabilecek kadar vakit kazanmak ve gaz akışının kesilmesini temin etmektir. Gaz kaçağı tehlikeli boyutlara ulaşmadan sesli ve ışıklı alarm vererek bina sakinlerini uyarmalıdır.
Gaz alarm sistemleri bu dört elemanın değişik kombinasyonlarında olabilir. Genel olarak bir kazanın gücü 140 KW’tan fazla ise veya kazan dairesinin tüm kapasitesi 1400 KW’tan fazla ise yada kurulu kapasitenin kazan dairesi hacmine bölümü 1100W/m3’den fazla ise gaz alarm cihazı kullanmak gerekir. Bu değer 2800W/m3’ten büyük ise 2 cihaz kullanılmalıdır. Aşağıdaki hallerde ise kapasiteye bakılmaksızın mutlaka bir gaz alarm cihazı kullanılmalıdır;
– İmalat yapılan iş yerlerinde,
– Talebe yurdu, okul, hastane, tiyatro, sinema gibi insanların toplu halde bulundukları yerlerde,
– Kazan dairelerinde, ticarethanelerde,
– Aynı kazan dairesinde doğal gazla beraber katı yakıt veya sıvı yakıt kullanıyor ise,
– Doğal gaz tesisatının geçtiği alanlarda ahşap döşeme varsa,
– Havalandırmanın sağlanamadığı alanlarda,
Konutlarda gaz alarm cihazının konumu doğru çalışma için çok önemlidir ve kontrol edeceği gazın cinsine göre değişmektedir. Doğal gaz için tavandan 20–30 cm aşağıya, LPG için tabandan 20 30 cm yukarıya yerleştirilmelidir. İlk yanma sırasında sızabilecek gazdan etkilenerek yanlış alarm vermesini önlemek için gaz alarm cihazları:
– Kombiden 1–2 metre,
– Fırın ve ocaklar dan 2–3 metre uzağa yerleştirilmelidir.
Başlamış bir gaz yangınını derhal söndürmeye kalkışmamalı, gaz akışı kesilene kadar yanmasına izin verilmelidir. Gaz kesilerek yangın söndürülünceye kadar, yakındaki yanabilir maddelerin, yanan gazdan yayılan ısıyı absorbe ederek tutuşmasını önlemek için mümkünse uzaklaştırılması veya çevresi su ile soğutularak korunması gerekmektedir. Eğer akan gazı kesecek vanayı kapamak için, yangının söndürülmesi mutlaka gerekiyorsa, çok kısa bir sürede gaz alevleri söndürülerek vana kapatılmalıdır. Gaz alarm cihazı kazan dairesine, doğalgaz borularının geçtiği yerlere, tavana takılmalıdır. Gerekli görüldüğü hallerde banyo ve mutfağa da birer ara cihaz takılarak oluşabilecek kaçaklara karşı tedbir alınabilir. Sisteme termik emniyet armatürü eklemek emniyet açısından tavsiye edilir. Bu armatür yangın olayında kimsenin müdahalesine gerek kalmadan doğalgazın akışını kesen bir sistemdir.
Doğalgaz Yanma İşlemi
Yanma: Yanabilen madde (yakıt) ile havanın karşılıklı etkileşiminin sonucunda ortaya çıkan ve ısı ile ışık verme özelliği olan fizikokimyasal tepkimedir.
Doğal gazın hava ile % 5~15, oranında karışması halinde yanma gerçekleşir. LPG ise bu oran % 20~30
1 m3 doğal gazın yanması için 10 m3 havaya ihtiyaç vardır.
1 m3 LPG gazın yanması için 24 m3 havaya ihtiyaç vardır.
1 m3 doğal gazın yanmasıyla 1 m3 karbondioksit (CO2), 2 m3 su buharı (H2O), 8 m3 azot (N2) ve ortalama 8.250 kcal ısı elde edilir.
Doğalgaz hava ile çok iyi bir karışım sağlayarak yanma verimliliği en yüksek yakıtlardan birini oluşturmaktadır. Doğalgaz yandığında kül bırakmaz, bu nedenle temiz bir yakıttır.
Yanması son derece hassas olarak kontrol edilebilir. Bu nedenle oldukça yüksek teknoloji ile üretilen gaz yakıcı cihazlar imal edilmiştir. Doğalgaz yakıcıları tamamen otomatik kontrolle ve emniyetli bir şekilde çalışır. Devreye çabuk girip çıkabilir. Bu cihazları doğalgaz brülör kazan sistemleri, kombiler, kat kaloriferleri, doğalgaz sobaları ve doğalgazlı şofbenler olarak sıralayabiliriz.